قوانین حوزه حمایتی در نظام تأمین اجتماعی ایران ذیل آئین‌نامه چتر ایمنی رفاه اجتماعی

اندیشکده رهیافت؛

چتر ایمنی رفاه اجتماعی

مطابق بند «الف» ماده ۱ آئین‌نامه چتر ایمنی رفاه اجتماعی (مصوب 8/4/1384)‌، منظور از «چتر ایمنی رفاه اجتماعی» مجموعه‌ای از سیاست‌ها و اقدامات جبرانی‌، پیشگیرانه و ارتقایی است که برای کنترل و کاهش فقر و پایداری جامعه سالم انجام می‌شود.

فقر شدید و فقر مطلق

در این آئین‌نامه، فقر به دو سطح «فقر شدید» و «فقر مطلق» تقسیم‌بندی شده است. مطابق بند «پ» ماده ۱ آئین‌نامه چتر ایمنی رفاه اجتماعی‌، «فقر شدید» وضعیتی است که در آن اگر تمامی درآمد خانوار صرف تهیه غذا شود سرپرست خانوار قادر به تأمین‌(2000) کیلو کالری روزانه برای هر فرد بر مبنای سبد مطلوب غذایی نباشد. مطابق بند «ت» ماده ۱ همین آئین‌نامه‌، «فقر مطلق‌» وضعیتی است که در آن خانوار به لحاظ درآمدی قادر به تأمین حداقل نیازهای اساسی خوراکی و غیرخوراکی (مسکن‌، پوشاک‌، درمان و آموزش‌) خود نباشد.

جمعیت هدف چتر ایمنی رفاه

مطابق ماده ۲ آئین‌نامه چتر ایمنی رفاه اجتماعی، جمعیت هدف تحت پوشش این آیین‌نامه به سه گروه درآمدی زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

• گروه اول: جمعیت زیر خط فقر شدید.
• گروه دوم: جمعیت مابین خط فقر شدید و خط فقر مطلق‌.
• گروه سوم: جمعیت بالاتر از خط فقر مطلق.

مطابق تبصره 1 ماده 2، برای گروه‌های اول و دوم اقدامات جبرانی و برای گروه سوم اقدامات ارتقایی و پیشگیرانه‌ انجام می‌گیرد. در تبصره 2 نیز برای کاهش مخاطرات و تأمین پوشش کامل گروه‌های آسیب‌پذیر[1]، یک محدوده ده‌درصدی درآمدی بالاتر از خط فقر مطلق به جمعیت گروه دوم اضافه می‌شود.

متولیان اجرای چتر ایمنی رفاه اجتماعی

در تبصره 3 ماده 2، مرجع تعیین سبد مطلوب غذایی و تدوین و بهبود الگوی نگهداری‌، وزارت بهداشت‌، درمان و آموزش پزشکی است که با رعایت ماده 84 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی‌، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران‌ -مصوب‌ 1383- اقدام خواهد نمود. وزارت رفاه مکلف است بر مبنای سبد یادشده‌، معادل درآمدی خط فقر شدید خانوار را سالانه محاسبه و اعلام نماید. مطابق تبصره 4 ماده 2، وزارت رفاه موظف است در نیمه اول هر سال معادل درآمدی خط فقر مطلق را با استفاده از آمارهای مرکز آمار ایران و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران محاسبه و پس از تأیید شورای‌ عالی رفاه و تأمین اجتماعی اعلام نماید و مبنای اجرای این آیین‌نامه قرار دهد.

اولویت در گروه‌های تحت پوشش 

مطابق ماده 3 آئین‌نامه چتر ایمنی رفاه اجتماعی، خانوارهای دارای فقر شدید به صورت کامل تحت پوشش چتر ایمنی رفاه اجتماعی قرار می‌گیرند و اولویت ارایه خدمات به خانوارهای دارای فقر مطلق به ترتیب زیر خواهد بود: الف) کودکان بی‌سرپرست‌ُ ب) زنان سرپرست خانوار و خودسرپرست‌ُ، پ) سالمندان‌، ت) معلولان، ث) سایرین (بیکاران‌، معتادان‌، بیماران مزمن جسمی و روانی و…). در تبصره این ماده، تعیین ضوابط تشخیص مصادیق گروه‌های هدف از نظر آسیب‌پذیری و اولویت ارایه خدمات برعهده وزارت رفاه قرار داده شده است‌.

اقدامات و برنامه‌های حمایتی موضوع آیین‌نامه

در خصوص موارد تحت پوشش در ماده 4 آئین‌نامه، اقدامات و برنامه‌های حمایتی موضوع این آیین‌نامه عبارت‌اند از: امنیت تغذیه‌، بهداشت و درمان پایه‌، اشتغال مولد، توانمندسازی‌، ارتقای آگاهی عمومی‌، مسکن و مدیریت مخاطرات‌.

متولی اصلی نظام تأمین اجتماعی در ایران

در خصوص متولی اصلی نظام تأمین اجتماعی در ایران -که پیش از این و مطابق قانون ساختار جامع رفاه و تأمین اجتماعی نیز ذکر شد- ماده 5 و 6 آئین‌نامه چتر ایمنی رفاه اجتماعی نیز اشاره به تولیت وزارت و شورای عالی رفاه و تأمین اجتماعی بر نظام تأمین اجتماعی دارد. مطابق ماده 5 این آئین‌نامه، «وزارت رفاه موظف است در اجرای بند «م» ماده 16 قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین‌اجتماعی -مصوب 1383- با همکاری کمیته امداد امام خمینی‌، وزارتخانه‌های بهداشت‌، درمان و آموزش‌پزشکی‌، آموزش و پرورش و کشور و نهادهای مردمی ازجمله شوراهای اسلامی شهر و روستا، معتمدان‌ محلی و خیران نسبت به شناسایی واجدان شرایط برخورداری از حمایت‌های موضوع این آیین‌نامه اقدام‌ نماید». در ماده 6 نیز آمده است: «هماهنگی بین‌ دستگاه‌های ذی‌ربط بر عهده شورای‌عالی رفاه و تأمین اجتماعی خواهد بود. شورای یادشده سازوکار مناسب برای اجرای این آیین‌نامه را تعیین و با رعایت قوانین و مقررات اجرا می‌نماید».

منظور از «گروه‌های آسیب‌پذیر» در آیین‌نامه چتر ایمنی رفاه اجتماعی

[1] مطابق بند «ب» ماده ۱ آئین‌نامه چتر ایمنی رفاه اجتماعی‌، منظور از «گروه‌های آسیب‌پذیر» عبارت است از: افرادی از جامعه که در معرض مخاطرات اجتماعی هستند و به ساماندهی و بازپروری نیاز دارند.