ایران و اهرم های بازدارنده در سیاست خارجی
امروزه با توجه به تهدیدهای آمریکا و رژیم صهیونیستی نسبت به ایران و طرح گزینه های نظامی در این زمینه، اهمیت راهبرد بازدارندگی بیش از پیش نمایان می شود. مقصود از بازدارندگی مجموعه اقداماتی است که یک دولت یا گروهی از دولت ها انجام می دهند تا تهدیدهای بالقوه یا بالفعل آن ها، از انجام عملیات خصمانه علیه منافع ملی آن ها و متحدانشان گرفته تا تشدید جنگ، خنثی شوند (سوری و همکاران، 1401: 165). جمهوری اسلامی ایران در شرایط فعلی باید مجموعه ای از اقدامات را در راستای راهبرد بازدارندگی در دستور کار قرار دهد تا بتواند از تهدیدهای دشمن (که در قالب اعلام مواضع سیاسی یا به صورت حمله نظامی به خاک ایران ظهور مییابد) جلوگیری کند.
در این میان اهرم هایی را می توان برشمرد که ایران را در برابر هرگونه تهدید ایمن ساخته و متخاصمان را نسبت به هرگونه اقدام نظامی محتاط می کند. این اهرم ها در دو دسته بندی کلان جای می گیرند:
- اهرم های ملی: مجموعه ای از مصادیق نظیر توان موشکی، امکان دستیابی به سلاح هسته ای و وجود عناصر مردمی متحد را می توان از جمله اهرم های ملی محسوب کرد. به نظر می رسد امکان دستیابی به سلاح هسته ای مخصوصاً در ماه های اخیر اهمیتی ویژه پیدا کرده است. اگرچه بارها تأکید شده که ایران قصد ساخت بمب اتم را ندارد؛ اما با توجه به مواضع رسمی برخی مقامات جمهوری اسلامی ایران، سلاح هسته ای می تواند در آینده ای نزدیک جایگاهی ویژه در بازدارندگی ایفا کند.
- اهرم های منطقه ای: جمهوری اسلامی ایران طی دهه های اخیر از راهبرد گسترش حوزه نفوذ منطقه ای خود در راستای بازدارندگی بهره فراوانی برده است. دلایل مهمی برای این راهبرد وجود دارد که از جمله مهم ترین آن ها می توان به این خطبه امیرالمؤمنین (ع) اشاره کرد:
به خدا سوگند، هر ملتی که درون خانه خود مورد هجوم قرار گیرد ذلیل خواهد شد.[1]
برخی نویسندگان از راهبرد بازدارندگی برون مرزی نام می برند که از مرزهای سرزمینی شروع شده و تا کرانه های دریای مدیترانه و تنگه باب المندب امتداد می یابد (فتحی و همکاران، 1399: 276). امروزه اهرم های منطقه ایِ بازدارندگی مخصوصاً در حوزه دریای مدیترانه آسیب هایی جدی دیده است. با این حال نباید از این اهرم ها غفلت کرد و لازم است استراتژی جدیدی در راستای احیا و گسترش آن ها بکار گرفت.
منابع:
- نهج البلاغه
- سوری، حسین؛ رنجبر، قاسم و محمدی، محمدرضا. (1401)، «تحلیل جایگاه قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در بازدارندگی دفاعی»، فصلنامه علمی مطالعات دفاع مقدس، شماره 30، تابستان 1401، صص 184-165.
- فتحی، محمدجواد؛ عیوضی، محمدرحیم و پیرانی، شهره. (1399)، «جایگاه راهبرد برون مرزی در منظومه دفاعی امنیتی جمهوری اسلامی ایران در آسیای جنوب غربی»، فصلنامه علمی سیاست جهانی، شماره 32، تابستان 1399، صص 303-265.
[1] . نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، خطبه 27، ص 51.
هسته فرهنگ و مشارکت سیاسی اندیشکده
