درک فرهنگی و نگاه جامع و بلندمدت در زمینه مساله حجاب
واقعیت این است که حجاب در ایران معاصر تا حد زیادی سیاسی بوده است. در هر دوره به نوعی. در زمان رضاخان با فرمان سخت کشف حجاب. در زمان پهلوی با سیاستهای نرم برای کشف حجاب. در زمان انقلاب اسلامی با فرمان سخت به الزام حجاب. در هر صورت حافظه سیاسی جامعه ایرانی تصویر مثبتی از مداخله حکومت در زمینه حجاب و پوشش ندارد. آمارها در سال های بعد از انقلاب نیز بر کاهش طرفداران مداخله حکومت در امر حجاب دلالت دارد.
حجاب سیاسی شده
حجاب در جامعه ایران از زمان فرمان کشف حجاب رضاخان سیاسی شد. هر چند به باور شهید مطهری استعمال واژه «حجاب» به جای «ستر» برای پوشش زنان کمی سیاسی است و در حالت خوش بینانه نوعی بدفهمی و کج سلیقگی است؛ چراکه حجاب از نظر لغوی به معنای پرده یا آن چیزی است که پشت پرده است و استفاده از واژه حجاب برای پوشش زنان از نظر اسلام به نوعی پشت پرده بودن زن و یا کنج خانه نشستن را برای زنان از نظر اسلام متبادر می کند (مطهری، 1390). در هر حال حجاب در ایران معاصر سیاسی بوده است. در هر دوره به نوعی. در زمان رضاخان با فرمان سخت کشف حجاب. در زمان پهلوی با سیاست های نرم برای کشف حجاب. در زمان انقلاب اسلامی با فرمان سخت به الزام حجاب. در هر صورت حافظه سیاسی جامعه ایرانی تصویر مثبتی از مداخله حکومت در زمینه حجاب و پوشش ندارد. آمارها در سال های بعد از انقلاب نیز بر کاهش طرفداران مداخله حکومت در امر حجاب دلالت دارد (کلهر، 1397).
لزوم استفاده از نرم افزار دینی برای اداره جامعه اسلامی
جمهوری اسلامی ایران داعیه استفاده از نرم افزار دینی برای اداره جامعه دارد. سیاست ورزی مبتنی بر مبانی دینی با توجه به قواعد فقهی که در تاریخ تشیع در حوزه فقه و اصول شکل گرفته است وجوب مداخله حکومت اسلامی در زمینه پوشش زنان و الزام آنان به رعایت حجاب را نتیجه می دهد. امری که رهبر معظم انقلاب بارها بر آن تاکید کرده است. اما جهانی شدن، امپراتوری رسانه ای و حاکم شدن فضای فرهنگی مادی غربی بر دنیای کنونی و استفاده دشمنان انقلاب اسلامی از ابزار رسانه ای از طرفی و استفاده از الگوهای توسعه غربی برای پیشرفت اقتصادی ایران معاصر از طرف دیگر کار را برای پیاده سازی الگوهای دینی اداره جامعه خصوصا در عرصه مسائل فرهنگی سخت و پیچیده ساخته است.
مداخله ضعیف جامعه سیاستی در امر حجاب
از آنجا که جهت اصلاح معلول باید به علت ها پرداخت راه برون رفت از وضعیت فعلی در زمینه حجاب درگیر شدن با کنش گران بدحجاب در جامعه نیست بلکه تغییر سیاست های مربوط به حجاب در عرصه های مختلف اقتصادی، فرهنگی، رسانه ای، سیاستی و … راه حل اصلی است که در این میان دو عرصه جامعه سیاستی و فضای رسانه ای مهم ترین عرصه های موثر بر وضعیت حجاب به حساب می آیند. در عرصه سیاستگذاری با نگاهی به قوانین و اسناد بالادستی مشخص می شود که جامعه سیاستی ایران در راستای مداخله در حوزه حجاب بیش از صد قانون مصوب دارد و اقدامات اجرایی چون «طرح امنیت اخلاقی» و «برگزرای نمایشگاه های مد و لباس» را جهت ترویج فرهنگ عفاف و حجاب انجام داده است اما وضعیت موجود حجاب زنان، نشان دهنده عدم تاثیر این اقدامات و قوانین در متن جامعه است (امامی و همکاران، 1395). ضعف نگاه استرتژیک به موضوعات فرهنگی، تنوع سازمان های مسئول با نگاه های متعارض، ضعف در هنجار فرستی، ضعف در مساله شناسی، کم کاری در اقناع از جمله مشکلات جامعه سیاستی در رابطه با مساله بدحجابی است. به نظر می رسد از مهم ترین گام های اصلاح در این زمینه، تصحیح ذهنیت سیاستگذاران و مسئولان امر در این زمینه می باشد. ذهنیت برخی از مسئولان کشور ایران در بسیاری از مسائل، خصوصا مسائل فرهنگی و از جمله مساله حجاب متاسفانه همجهت و در راستای ذهنیت و مبانی فکری بنیان گذار انقلاب اسلامی ایران و رهبر معظم انقلاب اسلامی نیست. اصلاح این ذهنیت نیازمند تغییر روند مواجهه با تصمیمات غلط مسئولان است. در واقع تصحیح ذهنیت مسئولان نیازمند یک شوک حقوقی و سیاسی از طریق برخورد قضایی جدی با برخی از مسئولان و کنش گران سیاسی نظام است.
بی مسئولیتی رسانه ای در زمینه ترویج فرهنگ عفاف و حجاب
در عرصه رسانه ای تاکنون نوعی ولنگاری خصوصا در عرصه فضای مجازی حاکم بوده است. فقدان راهبرد منسجم علمی و بلند مدت در ترویج عفاف و حجاب، وضعیت نامناسب پوشش گروه های مرجع رسانه ای(سلبریتی ها)، بی توجهی به تفاوت های فردی و فرهنگی، تاکید بر ظواهر و تبدیل کردن حجاب به پوسته خالی از محتوا با نشان دادن نگاه های معنادار و عاشقانه، گفت و گوهای به شدت محرک، روابط پنهانی پیش از ازدواج، اختلاط و ارتباط غیر ضروری با نامحرمان، آرایش های غلیظ، تاکید بر کنترل پوشش زنان و بی توجهی به پوشش مردان از آسیب های سیاست های رسانه ای مرتبط با حجاب محسوب می شود.
راهکارهای اصلاح وضعیت حجاب
در مجموع اصلاح وضعیت حجاب نیازمند درک فرهنگی مساله و نگاه جامع و بلندمدت است. تلقی کردن بدحجابی به عنوان معضل اجتماعی، کنش گری در زمینه الگوسازی، تقویت بازوهای نظارتی، مدیریت فضای مجازی، ایجاد امکانات ازدواج آسان، ارزیابی مستمر سیاستها، توجه به توطئه های دشمنان، برنامه ریزی تامین نیاز جنسی جوانان، ساماندهی تولید و عرضه پوشاک می تواند از اقدامات موثر و ممکن جامعه سیاستی ایران در رابطه با سیاستگذاری فرهنگی صحیح حجاب باشد.
منابع
امامی، سیدمجتبی، باقری، مصباح الهدی، لطفی، سجاد(1395)، گونه شناسی ذهنیت های خط مشی گذاران و مجریان درباره مدیریت مواجهه با بدحجابی در ایران، راهبرد فرهنگ، شماره 33
کلهر، سینا، رحمانیپور، ریحانه(1397)، عوامل موثر بر اجرایی شدن سیاستهای حجاب و راهکارهای پیش رو، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
مطهری، مرتضی(1390)، مساله حجاب، تهران، انتشارات صدرا
