دلاری شدن صنعت نفت و گاز کشور و آثار تورمی آن
وابستگی نامطلوب اقتصاد ایران به دلار در برهه‌های مختلفی کشور را با تکانه‌های اقتصادی ناشی از تحریم و جنگ اقتصادی - ارزی مواجه کرده است. گذشته از این عامل بیرونی، وابسته کردن قیمت‌های داخلی اقتصاد کشور به قیمت‌های جهانی که با دلار محاسبه می‌شود، در کنار نوسان نرخ دلار و کاهش ارزش ریال در مقابل دلار در زمان‌های مختلف موجب افزایش آسیب‌پذیری اقتصاد کشور از نوسانات و شوک‌های ارزی شده است. تصویب و ابلاغ قانون هدفمند کردن یارانه‌ها در سال ۱۳۸۸ آغازی بر دلاری شدن اقتصاد کشور و به‌صورت خاص، دلاری شدن صنایع نفت و گاز کشور محسوب می‌شود.
آسیب‌پذیری اقتصاد ناشی از وابستگی به دلار
یکی از مهم‌ترین دلایل بروز تورم در اقتصاد ایران به‌خصوص از دهۀ ۹۰ تاکنون، شوک‌ها و نوسانات ارزی بوده است، هرچند عوامل دیگری نظیر رشد شدید نقدینگی برای بروز تورم در اقتصاد ایران نیز ذکر می‌شود. وابستگی نامطلوب اقتصاد ایران به دلار در برهه‌های مختلفی کشور را با تکانه‌های اقتصادی ناشی از تحریم و جنگ اقتصادی – ارزی مواجه کرده است. گذشته از این عامل بیرونی، وابسته کردن قیمت‌های داخلی اقتصاد کشور به قیمت‌های جهانی که با دلار محاسبه می‌شود، در کنار نوسان نرخ دلار و کاهش ارزش ریال در مقابل دلار در زمان‌های مختلف موجب افزایش آسیب‌پذیری اقتصاد کشور از نوسانات و شوک‌های ارزی شده است.
کلام رهبر انقلاب در خصوص رهایی از وابستگی به دلار
رهبر معظم انقلاب‌مدظله‌العالی بارها در خصوص این وابستگی نامطلوب به دلار هشدار داده‌اند. ایشان در این خصوص می‌فرمایند: «یکی از مشکلات اقتصاد ما وابستگی به دلار است. بعضی از کشورهایی که تحریم شدند، وابستگی خودشان را به دلار قطع کردند، وضعشان بهتر شد. ما الآن کشورهایی را می‌شناسیم – نمی‌خواهم اسم بیاورم – که مورد تحریم‌های شدید غرب قرار گرفتند و رابطه‌شان با سوئیفت – که یک سازوکار بین‌المللی غربی است – قطع شد. دلار را کنار گذاشتند، با پول‌های محلی معامله کردند و صادرات و واردات انجام دادند، وضعشان بهتر شد. این کار را ما هم باید بکنیم» [1].
تصویب قانون هدفمندی یارانه‌ها، آغازی بر دلاری شدن صنعت نفت و گاز کشور
تصویب و ابلاغ قانون هدفمندکردن یارانه‌ها [2] در سال ۱۳۸۸ آغازی بر دلاری شدن اقتصاد کشور و به‌صورت خاص، صنایع بالادستی و پائین‌دستی نفت و گاز کشور محسوب می‌شود.
دلاری شدن قیمت نفت و گاز، موجب دلاری شدن قیمت تمام کالاهای تولیدی
پس از تصویب و اجرای این قانون، صنایع پالایشی و پتروشیمی که مواد اولیۀ صدها و بلکه هزاران کالای تولیدشده در کشور را تأمین می‌کنند، خوراک تحویلی خود شامل نفت، گاز، میعانات و مایعات گازی را به‌صورت درصد بالایی از قیمت فوب خلیج‌فارس و قیمت صادراتی که نرخ دلاری نفت و گاز محسوب می‌شود از وزارت نفت تحویل گرفته و محصول تولیدی خود را که مادۀ اولیۀ بسیاری از کالاها محسوب می‌شود با نرخ تسعیر دلاری تعیین‌شده توسط دولت، به شرکت‌های داخلی می‌فروشند. با این اتفاق اولاً با افزایش قیمت جهانی و دلاری نفت و ثانیاً با نوسان یا وارد آمدن شوک به قیمت دلار در داخل که در بسیاری از مواقع تحت تأثیر عملیات جنگ ارزی دشمن یا القائات دلالان ارزی و ناشی از سوءاستفاده از التهابات روانی جامعه صورت پذیرفته و امروزه تحت عنوان دلار تلگرامی شناخته می‌شود، قیمت‌های جعلی دلار که با واقعیات اقتصادی کشور نیز همخوانی ندارد شکل گرفته و موجب افزایش شدید قیمت مواد اولیۀ تولیدی پالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی شده و این عامل از طریق افزایش هزینه‌های تولید، با جهش قیمت کالاهای مشتق از این مواد اولیه، تورمی افسارگسیخته به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند.
کلام رهبر انقلاب در خصوص دلاری شدن قیمت‌ها
رهبر معظم انقلاب‌مدظله‌العالی در خصوص این نکته می‌فرمایند: «فلان شرکت بزرگ که متعلق به دولت هم هست، مواد اولیه‌اش هم داخلی است، از این شرکت‌های بزرگ این‌جوری ما داریم تعدادی، شرکت بزرگ، پر درآمد با مواد اولیۀ داخلی این قیمت محصول خودش را با دلار تلگرامی، همین دلارهای جعلی، این قیمت‌های جعلی دلار که هدایت می‌شود از طرف دشمن، با او تطبیق می‌کند. چرا؟ چرا شما به دلار حاکمیت می‌دهید؟ چرا برای ریال رقیب را تقویت می‌کنید؟ یکی از وظایف عمدۀ ما این است که ما رقیب ریال را تقویت نکنیم در داخل. یکی از گرفتاری‌های کشور ما مسئلۀ آویزان شدن به دلار است» [3].
لغو افزایش نرخ خوراک صنایع پالایشی و پتروشیمی، آغازی بر دلارزدایی از قیمت‌ها
لغو مصوبۀ افزایش نرخ تسعیر خوراک صنایع پالایشی و پتروشیمی به ۳۶ هزار ۶۰۰ تومان و بازگشت مجدد آن به ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان [4] در راستای سیاست عدم افزایش قیمت مواد اولیۀ موردنیاز صنایع پالایشی و پتروشیمی و در نتیجه، عدم افزایش هزینه‌های تولید شرکت‌هایی که مواد اولیۀ آن‌ها محصول تولیدی صنایع پالایشی و پتروشیمی، از اقدامات مثبت دولت سیزدهم جهت کاهش آثار دلاری شدن قیمت‌ها و آغازی بر فرایند دلارزدایی از اقتصاد و صنعت نفت کشور محسوب می‌شود.
