اندیشکده رهیافت؛ برنامۀ همکاری راهبردی ایران و چین که به ابتکار و پیشنهاد رهبر معظم انقلاب مدظله‌العالی مطرح گردید، فصل تازه‌ای از روابط راهبردی در حوزه‌های مختلف اقتصادی نظیر نفت و گاز و حوزه‌های غیراقتصادی میان این دو کشور گشود. پس از رویکرد کم توفیق دولت دوازدهم در ایجاد روابط اقتصادی با غرب در مسیر امضا و اجرای برجام و احیای ناموفق آن پس از خروج آمریکا از توافق، دولت سیزدهم با اتخاذ رویکردی متوازن در ایجاد روابط اقتصادی با شرق و غرب، زمینۀ را جهت پیگیری و اجرای سند همکاری راهبردی میان ایران و چین و جبران تعلل دولت قبل در این مسیر فراهم نمود. رهبر معظم انقلابمدظلهالعالی در دیدار شی جین‌پینگ رئیس‌جمهور چین با ایشان در اواسط دهۀ ۹۰، توافق رؤسای جمهوری ایران و چین برای یک روابط راهبردی ۲۵ساله را کاملاً درست و حکمت‌آمیز دانسته و ضمن تأکید بر عملیاتی‌سازی توافق‌ها و اشاره به این نکته که جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه همکاری‌های چین در دوران تحریم را فراموش نخواهد کرد، انرژی را یکی از مسائل مهم دنیا خوانده و خاطرنشان کردند: ایران تنها کشور مستقل در منطقه است که در زمینۀ انرژی می‌تواند مورد اطمینان قرار گیرد؛ زیرا برخلاف برخی کشورهای منطقه، سیاست انرژی ایران تحت‌تأثیر هیچ عامل غیرایرانی قرار نمی‌گیرد [1]. در همین راستا و مطابق سند همکاری راهبردی ایران و چین که بخشی از آن در جدول شمارۀ ۱ نشان داده شده است، زمینه‌های مختلفی در حوزۀ نفت و گاز امکان همکاری میان دو کشور را فراهم می‌سازد [2].
جدول شمارۀ 1: مسیر همکاری راهبردی و جامع 25 سالۀ ایران و چین در حورۀ نفت و گاز
| عنوان | محتوا | |
| زمینه‌های همکاری | تأمین امنیت بلندمدت انرژی
تلاش مشترک برای ایجاد مکانیزم واردات پایدار نفت خام از ایران تشویق شرکت‌های طرفین برای توسعۀ میادین نفتی ایران از طریق مشارکت با سرمایه‌گذاری مشترک تأمین انرژی موردنیاز چین گفتگو دربارۀ مشارکت در ایجاد و تجهیز مخازن ذخیرۀ نفت، گاز و محصولات پتروشیمی در دو کشور تشویق مشارکت شرکت‌های چین در سرمایه‌گذاری و تأمین مالی طرح‌های انرژی مشارکت چین در انتقال دانش فنی و انتقال تجربیات در زمینۀ تدوین برنامه‌ریزی‌های راهبردی انتقال منابع انرژی شامل نفت و گاز از غرب به شرق ایران تأمین گاز برای پاکستان و چین با استفاده از کریدور اقتصادی چین – پاکستان (CPEC) طراحی و اجرای برنامه‌های مشترک توسعۀ منابع و انتقال انرژی در عراق مشارکت در ساخت پالایشگاه و گسترش صنعت پتروشیمی در طرح توسعۀ سواحل مکران |
|
| اقدامات اجرایی | کوتاه‌مدت | عرضۀ پایدار نفت خام به چین
انعقاد قرارداد همکاری در پروژه‌های بالادستی و پایین‌دستی در صنعت نفت ایران با شرکت‌های توانمند چینی مشارکت در ساخت و تجهیز مخازن ذخیره‌سازی نفت و فرآورده‌های نفتی در ایران، چین و یا سایر نقاط جهان مشارکت در احداث و توسعۀ ظرفیت خطوط انتقال انرژی ایران از جمله خطوط لوله نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی افزایش صادرات محصولات پتروشیمی ایران به چین |
| میان/بلند مدت | تجهیز و توسعۀ بنادر منتخب با هدف ایجاد مراکز پتروشیمی
برقراری مشوق‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری و مشارکت طرف چینی در پروژه‌های نفت و گاز کشور در چارچوب قوانین ایران تسهیل سرمایه‌گذاری طرف چینی در پروژه‌های پالایشگاهی و صادرات فرآورده‌های نفتی از جاسک جذب سرمایه‌گذاران چینی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های شهرک پتروشیمی چابهار با برقراری تسهیلات و سیاست‌های ترجیحی توسعۀ جزایر منتخب با هدف ایجاد مراکز منطقه‌ای پتروشیمی و غیره طراحی و ساخت پالایشگاه مشترک در چین مبتنی بر خصوصیات نفت ایران سرمایه‌گذاری در زمینۀ پالایشگاه‌های کوچک و متوسط در شرق، غرب و جنوب ایران برای صادرات فرآورده‌های آن به کشورهای همسایه سرمایه‌گذاری جهت ذخیرۀ گاز در کویر |
|
منبع: (دبیرخانۀ سازوکار عالی مشارکت جامع راهبردی ایران و چین، ۱۳۹۹)
در راستای اجرای سند همکاری راهبردی ایران و چین، در سفر اخیر آیت‌الله رئیسی و برخی وزرا از جمله وزیر نفت به چین، قراردادهای مختلفی در حوزۀ نفت و گاز مدنظر قرار گرفته که پیشنهاد بستۀ ۴۰ میلیارددلاری جمهوری اسلامی ایران به چین جهت سرمایه‌گذاری در زنجیرۀ ارزش صنعت نفت و گاز کشور[3] به‌عنوان بخشی از سرمایه‌گذاری حدود ۴۰۰ میلیارددلاری چین در اقتصاد و بخش نفت و گاز ایران [4] و بازدید هیئتی از سرمایه‌گذاران چینی از منطقۀ ویژۀ اقتصادی پتروشیمی ماهشهر جهت انعقاد قرارداد[5] در همین راستا صورت گرفته است. ازآنجاکه چین با مصرف روزانه ۱۴٫۷۶ میلیون بشکه نفت خام و ۳۸۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی به‌عنوان دومین و سومین مصرف‌کنندۀ بزرگ نفت خام و گاز طبیعی، تأمین پایدار انرژی را امری راهبردی می‌داند، در این توافق سازوکاری مدنظر قرار گرفته که می‌تواند با ایجاد مسیر بلندمدت فروش نفت خام و تأمین تقاضای انرژی چین، اطمینان ایران از امکان فروش نفت و بهره‌برداری از منافع آن را نیز به‌خصوص در دوران تحریم فراهم کند.
منابع و مآخذ
[1] رهبر معظم انقلابمدظلهالعالی (1394)، بیانات در دیدار رئیس‌جمهوری چین با ایشان، ۰۳/۱۱/۱۳۹۴، قابل‌دستیابی در: khl.ink/f/32059 [2] ویرایش نهایی برنامۀ همکاری‌های جامع (۲۵ساله) ایران و چین، دبیرخانۀ سازوکار عالی مشارکت جامع راهبردی ایران و چین، خرداد ۱۳۹۹ [3] خبرگزاری فارس (۱۴۰۱)، پیشنهاد بستۀ ۴۰ میلیارددلاری به چین برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران، قابل‌دستیابی در: fna.ir/1u8wyj [4] خبرگزاری تسنیم (۱۴۰۱)، منافع سند همکاری ۲۵ساله با چین برای ایران/ ۴۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در راه است، قابل‌دستیابی در:tn.ai/2853281 [5] شبکۀ اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (1401)، چین متقاضی سرمایه‌گذاری ۵۰ میلیون دلاری در منطقۀ ویژۀ اقتصادی پتروشیمی ماهشهر شد، قابل‌دستیابی در: shana.ir/news/469149
