نظری به ماهیت پول
پول در طول تاریخ زندگی انسان، دچار تحولات زیادی شده است. اسکناس که ابتدا صرفاً رسید و حواله طلا و نقره بود، در نگرش عرفی استقلال پیدا کرد و خود به‌عنوان پول در نزد عموم پذیرفته شد. در ادامه با پیشرفت فناوری، نسخه الکترونیکی و دیجیتالی اسکناس ایجاد شد که بدون ماده فیزیکی، یک کالای محض و اعتباری هستند.
اندیشکده رهیافت؛ پول در طول تاریخ زندگی انسان، دچار تحولات زیادی شده است. اسکناس که ابتدا صرفاً رسید و حواله طلا و نقره بود، در نگرش عرفی استقلال پیدا کرد و خود به‌عنوان پول در نزد عموم پذیرفته شد. در ادامه با پیشرفت فناوری، نسخه الکترونیکی و دیجیتالی اسکناس ایجاد شد که بدون ماده فیزیکی، یک کالای محض و اعتباری هستند. از منظر مکتب اقتصادی اسلام، پول یک مال اعتباری و قراردادی بین مردم است. این تعریف از دو قسمت تشکیل شده است:
مال بودن پول
مال آن چیزی است که برای تملک آن رغبتی در مقابل عوض وجود دارد. بدون شک مهم‌ترین ویژگی اموال این است که محل میل و رغبت مردم‌اند؛ بدین معنا که اگر چیزی محل رغبت قرار نگیرد، مردم اقدامی برای تحصیل آن نخواهند کرد و میل و رغبت مردم به شیئی، به این دلیل است که آن شیء دارای منافعی برای آن‌هاست و نیازی از نیازهای مادی یا معنوی آن‌ها را برآورده می‌نماید. نکته قابل‌توجه اینکه میل و رغبت مردم نسبت به اشیاء مختلف یکسان نیست بلکه چه‌بسا کسی به یک شیء میل و رغبت بسیار داشته باشد درحالی‌که دیگران نسبت به آن شیء هیچ رغبتی ندارند و برعکس؛ لذا منظور از اینکه وجود رغبت عقلائیه برای مال تلقی شدن چیزی ضرورت دارد، رغبت عمومی نیست. پول اعتباری مورد رغبت مردم است، چرا که قدرت خرید ایجاد می‌کند؛ پس بر این اساس پول مال محسوب می‌شود. با این تفسیر پول خلق‌شده نیز تا آن‌جایی که از مالیت نیفتد و قدرت خرید ایجاد کند، مال محسوب می‌شود.
اعتباری بودن پول
اختراع پول در جامعه به دنبال یک نیاز انسانی و عقلایی بود که در ادامه موردپذیرش اسلام قرار گرفت. «به خاطر مشکلات دادوستد، جوامعی که به دادوستد روی آورده بودند، به فکر افتادند مبادله پایاپای را به‌گونه‌ای اصلاح نمایند که مشکلات مزبور از میان برداشته شود. ازاین‌رو اندیشه استفاده از پول به‌عنوان ابزاری برای دادوستد به‌جای خود کالا پا گرفت و بر اساس آن شکل دوم دادوستد یعنی مبادله نقدی پدید آمد»[1]. همان‌طور که بیان شد پول زمانی به شکل طلا و نقره بوده، در برهه‌ای کاغذهایی با پشتوانه طلا و نقره بوده و بعدها نیز به کاغذهای ضمانت شده تبدیل شده است. با ظهور بانکداری الکترونیک نیز اعتبار تا حدود زیادی در نقش پول ظاهرشده و در بسیاری از مواقع جای اسکناس را گرفته است. همچنین ممکن است در آینده نیز شکل دیگری از پول در بین مردم رایج شود.
مال بودن و اعتباری بودن پول در دوره فعلی، سبب شده است در صورتی که به دلایل مختلف از جمله صلاح‌دید مقام پولی، مقدار نقدینگی موجود در اقتصاد زیاد شود، چنان‌چه در میان‌مدت، تولید داخلی نتواند رشد لازم را داشته باشد، مسئله کاهش ارزش پول رخ دهد.
[1] صدر، سید محمدباقر، (1393)، اقتصاد ما، مترجم: سید محمدمهدی برهانی، قم: انتشارات دارالصدر، جلد اول، چاپ اول، ص 419
