نقش تجارت خارجی در بهبود وضعیت تولید کشور
رشد اقتصادی همواره یکی از اهداف مهم دولت بوده و هست. اهمیت صادرات غیرنفتی و نقش آن در رشد و توسعه اقتصادی کشورها بر هیچ کسی پوشیده نیست. صادرات به لحاظ سودآوری و افزایش تقاضا در بازارهای هدف و نیز مهیا نمودن بازارهای جدید، موجب افزایش تولید و به تبع آن سبب رشد رفاه و معیشت جامعه می‌شود؛ علاوه بر این صادرات موجب افزایش سرمایه و سرمایه‌گذاری در افزایش تولید و تربیت نیروی کار ماهر و به دنبال آن ارتقای توانایی‌های سرمایه انسانی می‌گردد. در نوشتار حاضر بر آنیم تا با توجه به شعار سال، نقش تجارت خارجی را در رشد و رونق تولید بررسی کنیم.
رشد اقتصادی، افزایش تولید و افزایش صادرات غیرنفتی، سه مؤلفه‌ی مرتبط با هم
رشد اقتصادی همواره یکی از اهداف مهم دولت بوده و هست. اهمیت صادرات غیرنفتی و نقش آن در رشد و توسعه اقتصادی کشورها بر هیچ کسی پوشیده نیست. صادرات به لحاظ سودآوری و افزایش تقاضا در بازارهای هدف و نیز مهیا نمودن بازارهای جدید، موجب افزایش تولید و به تبع آن سبب رشد رفاه و معیشت جامعه می‌شود؛ علاوه بر این صادرات موجب افزایش سرمایه و سرمایه‌گذاری در افزایش تولید و تربیت نیروی کار ماهر و به دنبال آن ارتقای توانایی‌های سرمایه انسانی می‌گردد. در نوشتار حاضر برآنیم تا با توجه به شعار سال، نقش تجارت خارجی را در رشد و رونق تولید بررسی کنیم.
رشد اقتصادی، وضع اشتغال و رشد تولید، سه عامل اثرگذار بر همدیگر
امروزه صادرات یکی از عوامل مهم در اقتصاد جهانی محسوب می شود که ثروت کشورها را به گونه غیر قابل تصوری افزایش داده است. جهانی شدن تولید، عاملی است که در شکل دادن محیط رقابتی نقش مهمی را ایفا می‌کند. رشد به درون مرزهای یک کشور محدود نمی‌شود و عوامل تولید حد و مرز جغرافیایی را نمی‌شناسد. هر گونه بهبودی در وضع اشتغال کشورها به نرخ رشد اقتصادی، سرمایه‌گذاری، صادرات، سیاست‌های جمعیتی، آموزشی و رفتار دولت‌ها بستگی دارد. در چنین فضایی اگر کشوری از نظر صادرات روند رو به رشدی را اتخاذ کند توانایی آن را خواهد داشت تا بازار داخلی قدرتمند، کارا و مولد ایجاد کند که در آن هم منابع توانایی تحرک لازم را داشته باشند و هم اقتصاد نرخ رشد مناسبی را تجربه کند. در این صورت نرخ رشد اقتصادی موجب افزایش و ایجاد فرصت های شغلی جدید خواهد شد و تحولی را در بازار کار به وجود خواهد آورد. این موضوع در قالب راهبردهای تشویق صادرات و جایگزینی واردات نیز قابل بحث و بررسی است(1).
راهکارهای لازم برای افزایش صادرات کالاهای با ارزش افزوده بالا
به‌طور کلی به‌منظور عبور از نظام اقتصادی مبتنی بر صادرات مواد خام و واردات کالاهای مصرفی با ارزش افزوده‌ی بالا و حرکت به سمت نظام اقتصادی مبتنی بر صادرات کالاهای با ارزش افزوده‌ی بالا و واردات مواد خام، چهار دسته سیاست در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد(2):
الف) سیاست‌های ناظر به کنترل واردات که در آن بسیاری از کشورها به‌منظور حمایت از صنایع نوپا و اولویت‌دار خود، اقدام به ایجاد محدودیت در واردات کالای مشابه می‌کنند.
ب) سیاست های ناظر بر کاهش صادرات مواد خام که این قبیل محدودیت‌ها نیز به‌منظور کمک به ایجاد زنجیره‌ی ارزش‌افزوده و شکل‌گیری صنایع مرتبط انجام می‌شود.
ج) سیاست های ناظر به تسهیل واردات مواد خام مورد نیاز صنایع که سیاست‌گذاری‌های مشوق تولید در آن اغلب با تصمیمات مهم دیگری با هدف کاهش هزینه‌ی تولید همراه بوده است. از آن جمله می‌توان به تسهیل واردات مواد خامِ مورد نیاز صنایع، در کنار ایجاد محدودیت در صادرات مواد خام اشاره کرد(3).
د) سیاست های ناظر به تشویق صادرات محصولات نهایی و واسطه‌ای با ارزش افزوده‌ی بالا که در آن دولت‌ها در کنار واردات مواد خام مورد نیاز صنایع، سیاست‌هایی در جهت سهولت صادرات محصولات نهایی ایجاد می‌کنند.
نقش تجارت و اقتصاد باز در رشد اقتصادی و افزایش رفاه
تجارت، بخش‌های اقتصادی مولد را تقویت نموده و از این طریق به ایجاد فرصت‌های شغلی جدید با سطح درآمد بالاتر کمک می‌کند و کیفیت زندگی مردم کشورهای مختلف را بهبود می‌بخشد. درآمد کارگران بخش تولید در اقتصادهای باز، بسته به منطقه‌ای که در آن واقع شده‌اند، بین 3 تا 9 برابر درآمد همکاران آنها در اقتصادهای بسته است. حتی در درون یک اقتصاد نیز درآمد کارگران بخش‌های مرتبط با خارج بسیار بهتر از درآمد کارگران بخش‌های بسته است. در کشور شیلی، کارگران شاغل در صنایعی که از امتیاز تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی بهره‌مند هستند، سالانه 1100 یورو بیش از سایر کارگران این کشور درآمد کسب می‌کنند(4).
راهکارهای افزایش تأثیر تجارت بر فضای تولید
در نهایت می توان برای تاثیر هر چه بهتر تجارت بر فضای تولید موارد زیر را پیشنهاد نمود:
افزایش دسترسی به مواد اولیه و نهاده های تولیدی
جلوگیری از تصویب و ابلاغ بخشنامه ها و قوانین متعدد و دست وپاگیر
افزایش سهم تسهیلات بانکی بخش های تولیدی و صنعتی
حمایت از شرکتهای نوپا و دانش بنیان
منابع:
- https://ptd-co.com/articles-1/
- https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=32323
- دولت توسعه‌گرا، مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف
- https://otaghiranonline.ir/news/12410/10
هسته تعاملات اقتصادی بین‌الملل اندیشکده
