نیمه‌ی دین سخت کامل می‌شود؟

اندیشکده رهیافت؛

مقدمه

یکی از مسائل اساسی جامعه ایران، مسئله ازدواج است. مسئله‌ای که به‌ مرور زمان دستخوش تغییرات در سنت‌ها و اصول و دیدگاه‌های مخاطبان ازدواج شده است. خداوند در قرآن در آیه 11 سوره شوری می‌فرماید: «فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَمِنَ الْأَنْعَامِ أَزْوَاجًا يَذْرَؤُكُمْ فِيهِ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ»[1] و همچنین در آیه 32 سوره نور می‌فرماید: «وَ أَنْكِحُوا الْأَیامى مِنْكُمْ وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ إِنْ یَكُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ».[2] در روایات و احادیث معصومین نیز داریم: «هر كس ازدواج كند، به‌درستی كه از نصف دینش پاسدارى كرده است»[3]. و همچنین «هیچ بنایى در اسلام محبوب‏تر از ازدواج، نزد خداوند بنا نشده است.» در این نوشتار برآمدیم تا به توصیف موانع پیش‌روی ازدواج جوانان به‌خصوص جامعه دانشجو بپردازیم. ازآنجاکه مسئله ما موانع پیش روی ازدواج دانشجویان هست، وضع موجود را می‌توان عدم توانایی دانشجویان واجد شرایط اصولی و اسلامی برای ازدواج دانست. بنابراین وضع مطلوب ما این است که دانشجویانی که واجد شرایط اصولی و اسلامی هستند در صورت اقدام، به مراد خود برسند و از آسیب‌های تجرد در آخرالزمان ایمن باشند.

انتظارات بالا

با گذشت زمان، زندگی بشر دستخوش تغییرات زیادی شده است. با مشاهدات و تجربیات مردم و پژوهشگران، در طول سال‌های متمادی می‌توان این نتیجه‌گیری را نمود که در دهه‌های گذشته به‌طور مثال هر نیم‌قرن، تغییر جدی در فضای جامعه رخ‌ داده است. بعد از گذشت مدتی سرعت این تغییرات به ده سال رسید و اکنون نیز که مشاهده می‌شود بعضی هر سال یا هر ماه در جامعه رخ می‌دهد. یکی از علت‌های اصلی این سرعت، تغییرات رشد جوامع و به‌ طور جدی لجام‌گسیختگی رسانه است. تغییر ذائقه و دیدگاه خانواده‌ها و به‌خصوص جوانان به ازدواج از دیگر عوامل این مهم است. در زمان‌های قدیم مثلاً دهه 40، ازدواج به روشی کاملاً سنتی و مطابق روشی خاص انجام می‌شد. مثلاً این‌گونه بود که عروس و داماد یکدیگر را نمی‌دیدند و تنها با انتخاب و صحبت‌های خانواده‌های دو طرف و بعد از تصمیم‌گیری نهایی، سر سفره عقد چشمشان به یکدیگر می‌افتاد! (البته تعداد اندکی هم بودند که مستثنا از این فرایند باشند.) یا در مثالی دیگر هفت دست پارچه لباس توسط داماد به‌عنوان لباس عروس تهیه می‌شد، و با مراسم دف و نی، مراسم قیچی زدن پارچه‌ها و دوختن لباس عروس آغاز می‌شد. در آن زمان سخت‌گیری‌ها و توقعات آن‌چنانی مطرح نبود. این‌یک امر بدیهی بود دانشجویی 20 ساله یا 25 ساله طبیعتاً در مقایسه با یک فرد متاهل 40 ساله یا بیشتر، از توانایی مالی و فرصت‌های کمتری برخوردار باشد.

باگذشت زمان به‌مرور ذائقه و خواسته‌ها رنگ دیگری به خود گرفت. توقعات در سطحی برای یک دانشجوی 20 الی 25 ساله بالا رفته است که در واقع این خواسته‌ها در حد انتظار و تجربه یک فرد میان‌سال 40 ساله هست. وقتی از یک دانشجویی که در شرایط ازدواج قرار گرفته، خواستار مواردی چون: منزل، اتومبیل شخصی، کار با درآمد ثابت و سربازی و … می‌شوند مشخص است در حد این دانشجو نیست و نخواهد بود؛ چرا که حتی از لحاظ سنی هم این دانشجو در شرایط برآمدن از این موارد قرار نگرفته است چه رسد به‌ پیش آمدن موقعیت. با بررسی آمار دهه گذشته رشد ازدواج می‌توان به دید کلی نسبت به موارد ذکرشده پرداخت.

خانواده‌های سخت‌گیر

خانواده‌ها خود به‌نوعی یکی از موانع پیش روی ازدواج دانشجویان هستند. اغلب مواردی که در ازدواج به‌عنوان مشکل یاد می‌شوند از خانواده‌ها سرچشمه می‌گیرند. در اینجا برای فهم بیشتر، بهتر است بگوییم دیدگاه خانواده‌ها. حال اگر بخواهیم در این مشکل مرکزی دقیق‌تر شویم، می‌توان به مواردی چون: شغل ثابت، سربازی، دارا بودن منزل و اتومبیل شخصی، سخت‌گیری در انتخاب، جهیزیه سنگین و … اشاره کرد. افرادی که در ازدواج یک فرد دخیل هستند، در دو جبهه قرار دارند؛ جبهه درونی و جبهه بیرونی. ناظر به جبهه درونی، دو طرف به‌طور اساسی تصمیم‌گیر و جریان‌ساز هستند. یک‌طرف خود دانشجو و طرف دیگر خانواده‌اش. ما یک سری پیش‌فرض‌ها برای دانشجو باید در نظر بگیریم؛ این پیش‌فرض‌ها ناظر به آمادگی دانشجو و واجد شرایط بودن اصولی و اسلامی است. درست است ما می‌گوییم یکی از موانع اساسی پیشروی دانشجویان دیدگاه خانواده‌ها است اما خود دانشجو هم به‌شدت در تغییر این دیدگاه مؤثر است. ما فرض را بر این می‌گذاریم دانشجو واجد شرایط اصولی و اسلامی برای ازدواج هست و به‌قول‌معروف خیال خانواده از فرزند خود برای امر ازدواج راحت است؛ چرا که در لابه‌لای صحبت والدین می‌توان این را دریافت که خانواده‌ها هنوز به آن اعتماد و دل‌قرصی از طرف فرزند خودشان نرسیده‌اند که مجبورند به بهانه‌های مختلف از امر ازدواج فرزندشان طفره روند.

1 (او پدید آورنده آسمان ها و زمین است. برای شما از جفت خودتان همسرانی قرار داد و از جنس حیوانات نیز جفت هایی آفرید تا بر شما بیفزاید و نسل تکثیر پیدا کند. همانند او چیزی نیست. او شنوای بیناست.)

[2] مردان و زنان بى همسر خود را همسر دهید و همچنین غلامان و كنیزان صالح را، اگر فقیر و تنگدست باشند. خداوند از فضل خود آنان را بى ‏نیاز مى ‏سازد خداوند گشایش دهنده و آگاه است

[3]  پیامبر اکرم(ص)- وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۵.

[4] http://old.alef.ir/vdchixnzz23nwkd.tft2.html?193421

هسته خانواده اندیشکده.