سعید منصوریان پزوهشگر حوزه تعاملات فرامنطقه در یادداشتی برای اندیشکده رهیافت نوشت:
بدون شک عملیات طوفان الاقصی را که در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ از سوی حماس علیه رژیم صهیونیستی آغاز شده است، نمی توان تنها یک رویداد امنیتی – نظامی دانست. این عملیات نقطه عطفی در معادلات ژئوپلیتیکی محسوب شده و پیامدهای گسترده و عمیقی در صحنه بین‌المللی به همراه داشته است. این پیامدها در دو بخش منطقه ای و فرامنطقه ای قابل طبقه بندی هستند و مجموعاٌ پیامدهای بین المللی را شکل می دهند. در ادامه مهم ترین این پیامدها مختصراً مورد تحلیل قرار می گیرند.
تغییر کانون توجه جهانی
تا قبل از وقوع طوفان الاقصی، جهان متمرکز بر جنگ میان روسیه و اوکراین بود؛ اما پس از آن، توجه رسانه ها، سازمان های بین المللی و دولت ها به جنگ میان حماس و رژیم صهیونیستی معطوف شد. این تغییر باعث شد بار دیگر مسئله فلسطین در صدر مسائل بین المللی قرار گیرد و غصب حقوق مردم فلسطین از سوی رژیم صهیونیستی توجه بازیگران بین المللی را به خود جلب کند.
شکل گیری تجمع و راهپیمایی مردمی در حمایت از مردم غزه و انزجار افکار عمومی از جنایات رژیم صهیونیستی را میتوان بخشی از آثار این تغییر کانون به حساب آورد. این اعتراضات که با شعارهای طرفداری از فلسطین همراه بود، نشان داد که افکار عمومی در بسیاری از کشورها مخصوصاً کشورهای غربی، دیگر روایت سنتی حمایت کامل از اسرائیل را به راحتی نمی پذیرد. قدرت رسانه های اجتماعی در نشان دادن ویرانی های غزه، اختلاف مواضع رسمی دولت ها را با احساسات عمومی عمیق تر کرده و فشار سیاسی قابل توجهی را بر رهبران غربی وارد آورده است.
ایجاد شکاف میان دولت های غربی
در حالی که دولت هایی مانند دولت آلمان و آمریکا از رژیم صهیونیستی حمایت می کردند، دولت هایی مانند دولت فرانسه در قالب بیانیه ای مهم، دولت فلسطین را به رسمیت شناخت. اگرچه تا زمانی که دولتی برخاسته از حقوق و آرمان های فلسطینیان شکل نگیرد، نمی توان این بیانیه ها را دارای اثر جدی دانست؛ اما همین اقدام شکاف پنهان در میان متحدان غربی را آشکار کرده و وحدت ظاهری غرب در قبال بحران های بین المللی را با چالش مواجه ساخته است.
بحران مشروعیت و کارآمدی شورای امنیت سازمان ملل
بحران مشروعیت به وضعیتی اشاره دارد که یک سازمان یا نهاد، مقبولیت خود را در میان اکثریت شهروندان و گروه های مهم اجتماعی از دست می دهد. با وقوع عملیات طوفان الاقصی و جنایات بی سابقه رژیم صهیونیستی، سازمان های بین المللی نظیر شورای امنیت سازمان ملل در مدیریت این بحران ناکارآمد ظاهر شدند. طرح های آتش بس در این شورا به دلیل وتوهای مکرر آمریکا با بن بست مواجه شده و همین موضوع مشروعیت و کارایی این نهاد را زیر سؤال می برد. این امر نشان می دهد مکانیسم‌های حقوقی در حل بحران های بین المللی به دلیل رویکرد استبدادی قدرت های بزرگ شکنندگی بالایی دارند.
ظهور بازیگران جدید و کمرنگ شدن نقش آمریکا
با وقوع طوفان الاقصی و شکل گیری بحران بقا برای رژیم صهیونیستی، نقش آمریکا به عنوان تنها بازیگر تعیین کننده در خاورمیانه تضعیف شد. این در حالی بود که آمریکا به سرعت ناوگان نظامی خود را به منطقه اعزام کرد و از اسرائیل حمایت دیپلماتیک و نظامی بی سابقه ای به عمل آورد؛ اما کشورهایی مانند چین و روسیه از این فرصت برای تقویت موضع خود به عنوان قدرت های جایگزین استفاده کردند. همچنین نقش بازیگران غیردولتی مانند حماس در تعیین معادلات امنیتی منطقه پررنگ تر شد.
