گزارش جامع پژوهشی سازوکار حمایتی تأمین اجتماعی در ایران

رفاه عمومی را امروزه می‌توان یکی از اهداف بسیاری از نظام‌های اقتصادی دنیا دانست. مقوله‌ای که هرچند به‌لحاظ مبنایی با مبانی سرمایه‌داری تعارض آشکار دارد، اما به‌تدریج جایگاه خود را حداقل به‌عنوان یک ضرورت  غیرقابل اغماض در نظام‌های مبتنی بر سرمایه‌داری نیز  پیدا کرد. دستیابی به رفاه عمومی از یک‌سو مستلزم تولید ثروت و از سوی دیگر توزیع عادلانه است. در این میان، نظام تأمین اجتماعی و مقوله رفع فقر نیازمندان جامعه، از اهمیت بسزایی برخوردار است.

نظام تأمین اجتماعی در ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای دنیا مبتنی بر سه کلان حوزه بیمه‌ای، حمایتی و امدادی است. بر این اساس، پژوهش حاضر با تأکید بر سازوکارهای حمایتی تأمین اجتماعی در ایران، مسائل یکی از مهمترین نهادهای حمایتی، یعنی کمیته امداد امام خمینی ^{رحمة الله علیه}، را محور پژوهش خود قرار داده و سعی دارد ضمن ارائه یک مسئله‌شناسی کلی از این نهاد در زمینه رفع فقر، به بررسی سازوکار شناسایی نیازمندان در کمیته امداد بپردازد.

به منظور ارزیابی سازوکار شناسایی نیازمندان در کمیته امداد امام خمینی ^{رحمة الله علیه}، ابتدا ضمن مروری بر ادبیات نظری فقر، قوانین مربوط به حوزه حمایتی مورد بررسی قرار گرفتند؛ در ادامه کنشگران مربوطه در سازوکار حمایتی ایران با تأکید بر کمیته امداد امام خمینی ^{رحمة الله علیه} معرفی شدند. پژوهش حاضر مبتنی بر روش ژرف‌کاوی، با در نظر گرفتن الگوی مطلوب، مسئله موردنظر را مورد توصیف اولیه و عمیق قرار داده و سعی دارد با ورود به فضای کنشگران مسئله مربوطه، منشأ شکل‌گیری کنش مسئله‌ساز را بشناسد. در زمینه الگوی مطلوب تأمین اجتماعی، این الگو مبتنی بر اندیشه آیت الله شهید سید محمدباقر صدر ^{رحمة الله علیه} ارائه شده و نکات مورد انتظار از کمیته امداد امام خمینی ^{رحمة الله علیه} نیز بر اساس اساسنامه و سایر سیاست‌های موردانتظار از این نهاد مورد اشاره قرار گرفته است. در پایان، سازوکار شناسایی نیازمندان در کمیته امداد مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته و پیشنهادات لازم جهت رفع مشکلات مذکور ارائه شده است.