اربعین حسینی و رونق مشارکت مردمی
در سال‌های اخیر تلاش‌های قابل توجه‌ی در راستای تحلیل این پدیده از منظرهای مختلف صورت گرفته است. علیرغم تمامی تلاش‌های صورت‌گرفته در این سالها همچنان ابعاد مهمی از این پدیده استثنایی نیازمند توجه بیشتری بوده و لازم است به صورت تفصیلی‌تر مورد بررسی قرار گیرند. از جمله این ابعاد آثار، پیامدها و کارکردهای مهمی است که این پدیده در حوزه مشارکت سیاسی و بین‌المللی برجای می‌گذارد. اگرچه شاید بخش مهمی از این آثار و کارکردها از دیده‌ها پنهان باشد؛ اما نمی‌توان آنها را انکار کرد.
اندیشکده؛ امروزه ارزش‌هایی نظیر عدالت، انسانیت، آزادی و کرامت در سراسر جهان با مفهوم کلیدی مشارکت مردمی گره خورده است. مشارکت مردمی از یک سو عامل تحقق این ارزش‌ها محسوب میشود و از سوی دیگر به عنوان اثر و پیامد ناشی از این ارزش‌ها به حساب می‌آید. پدیدهه‌ای مهمی در سطح بین‌المللی حاکی از مشارکت مردمی است؛ اگرچه میزان و کیفیت آنها متفاوت است. در این میان جایگاه اربعین حسینی را شاید بتوان به عنوان بی‌نظیرترین پدیده مردمی معاصر در عرصه بین‌المللی دانست.
تحلیل اربعین از منظر مشارکت سیاسی و بین‌المللی به معنای آثار و پیامدهایی است که این حرکت بزرگ در حوزه معادلات قدرت عراق، جهان اسلام و فراتر از آن در نظام بین‌الملل برجای می‌گذارد. نخستین پیامد و اثر این پدیده را میتوان به نفی هرگونه تبعیض مبتنی بر مذهب، دین، نژاد، قومیت و ملیت دانست. حضور طیف‌های مختلف و متنوع اعم از شیعه، سنی، مسیحی، ایرانی، عراقی و حفظ کرامت تمامی آنها در طول مسیر نشان از اهتمام به نفی نگاه‌های تبعیض‌آمیز است. طبیعی است چنین امری با سیاست‌های تفرقه‌افکن و تبعیض‌آمیزی که در طول سالیان متمادی از سوی قدرت‌های مستقر ترویج شده است در تضاد بوده و آنها را به چالش میکشد.
انسجام و یکپارچگی چشمگیر مردم در جهت رسیدن به هدفی مشخص نیز به عنوان دومین پیامد نشان‌دهنده وجود آرمان‌هایی انسانی و وحدتبخش است. فارغ از این که مصادیق این آرمانها شامل چه مواردی میشود؛ جنس این آرمانها انسانی بوده و میتواند موتور محرکی برای پویایی مردم باشد. این انسجام و یکپارچگی مخصوصاً در میان سیاستمداران و مردم ایران و عراق به وضوح دیده میشود. در این میان نیز هر حرکتی که وحدتشکن باشد و شکوه اربعین را دچار مخاطره کند با واکنشهای سریع و قاطع مواجه شده و قبل از ایجاد بحرانی جدی از بین میرود.
نکته جالب توجه در این سالها وقوع اتفاقاتی وحدتشکن در هفتهها و روزهای منتهی به اربعین است. به عنوان مثال ایجاد شورش و ناامنی در سال جاری توسط حامیان مقتدی صدر را میتوان نمونه‌ای از این اتفاقات به حساب آورد. امری که منجر به نگرانی پیرامون خدشه‌دارشدن شکوه اربعین شد و در نهایت نیز با اقداماتی سیاسی و دیپلماتیک و همچنین صدور بیانیه‌ای از جانب مرجعیت رفع گردید. این موضوع را میتوان مرهون انسجام و یکپارچگی واقعی و طبیعی که در مسیر برپایی باشکوه اربعین ایجاد شده است دانست. شاید اگر دغدغه اربعین نبود رفع اختلافاتی سیاسی میان دو کشور و مخصوصاً داخل عراق به راحتی امکان‌پذیر نبود.
ایجاد هویتی انسانی و عقلانی مبتنی بر ظلم گریزی، اخوت و برادری، ارائه خدمات اجتماعی، معنویت و عدالت را میتوان به عنوان بخشی دیگر از پیامدها و آثار اربعین دانست که بازتاب گستردهای در حوزه سیاست داخلی کشورها و سیاست بین‌المللی برجای می‌گذارد. در پایان میتوان گفت اربعین نقشی کلیدی در رونق مشارکت‌های مردمی داشته است و همین امر سبکی جدید را در حوزه‌های مختلف مخصوصاً حوزه سیاست بازتولید می‌کند. این امر نیازمند مطالعه تجربی دقیق اربعین و استفاده از ظرفیت‌های مردمی آن جهت تقویت و پیشبرد نظام‌های مختلف اجتماعی و مخصوصاً نظام سیاسی است.
