مقتدی صدر و رؤیای مرجعیت عراق
اندیشکده رهیافت؛ مرجعیت در عراق، جایگاهی اصیل و پرسابقه دارد که در طول تاریخ معاصر تشیع، یکی از منابع قدرت حوزه‌های علمیه و نهاد مرجعیت بوده است. با نگاهی گذرا به تاریخ معاصر و تحولات سیاسی اجتماعی 200 سال گذشته مرجعیت عراق نقش کلیدی در مدیریت و تأثیرگذاری بر افکار عمومی و جهت‌گیری‌های سیاسی و اجتماعی در جهان تشیع به خصوص عراق و ایران داشته است. میرزای شیرازی و قضیه تحریم تنباکو، شهید آیت الله صدر و نهضت الدعوة، فتاوی وجوب دفاع در جنگ ایران و روسیه در عصر قاجار و … از جمله مهمترین تأثیرات نهاد مرجعیت در تحولات سیاسی و اجتماعی تاریخ معاصر است.
در دوران کنونی و پس قوت گرفتن حوزه قم و پیروزی انقلاب اسلامی و گفتمان اسلام سیاسی امام خمینی (ره)، مراجع و مرجعیت نجف را می‌توان در دو دسته حامیان گفتمان امام خمینی (ره) و منفعلان نسبت به انقلاب و حکومت اسلامی دسته بندی نمود. از جمله مهمترین و شاخصترین شخصیت‌های جریان حامی امام خمینی (ره) و گفتمان اسلام سیاسی، شهید آیت الله سید محمدباقر صدر (ره) است. ایشان در وصف امام خمینی (ره) معتقد است «در خمینی ذوب شوید؛ چراکه او در اسلام ذوب است[1]». مکتب فکری شهید صدر نیز شاگردان وارسته‌ای از جمله مرحوم آیت الله هاشمی شاهرودی (ره) و آیت الله سید محمدکاظم حائری را پرورش داده است که همواره معتقد به حکومت اسلامی و حامی انقلاب اسلامی در ایران و رهبری حضرت امام خمینی و آیت الله خامنه‌ای بوده‌اند.
مقتدی صدر، کنشگر سیاسی عراق معاصر و فرزند آیت الله سید محمدصادق صدر از مراجع پیشین عراق است. خاندان صدر در عراق، دارای جایگاهی اصیل و پرنفوذ است و مقتدی صدر پس از شهادت پدرش در عراق تنها وارث شناخته شده این میراث گران‌بها شناخته میشود. مقتدی صدر نیز از همین طریق و با استفاده از سابقه مبارزاتی پدر (سید محمدصادق صدر)، پسر عموی پدر (سید محمدباقر صدر) که هر دو از مراجع ذی نفوذ عراق بودند توانسته است، طرفداران فراوانی را در عراق جمع آوری کند.
مقتدی صدر در دوران کنونی و با توجه به وفات چندین تن از مراجع به نام عراق در صدد آن است کنشگری سیاسی، اجتماعی و حتی حوزوی خود را ارتقا داده و به عنوان رهبر سیاسی و دینی عراق شناخته شود. البته شخصیت مقتدی صدر مناسب چنین مقام و جایگاهی نیست و بعید به نظر می‌رسد مقتدی صدر شرح صدر سیاسی لازم برای تصدی چنین عناوین خطیری را دارا باشد.
متأسفانه با توجه به کنش‌ها و اظهارنظرهای سیاسی که مقتدی صدر در طول سالیان اخیر از خود نشان داده است می‌توان گفت مقتدی در آراء و کنش سیاسی خود ثبات رأی ندارد و تحلیل او از شرایط داخلی و بین المللی، تحلیلی احساسی است. این تزلزل را می‌توان در اظهار نظرهای او در رابطه با سپاه قدس، مراودات سیاسی با عربستان سعوی و حضور نیروهای آمریکایی در عراق مشاهده نمود.
در مجموع و به عنوان نتیجه گیری می‌توان تحلیل نمود اتفاقات اخیر عراق و کناره‌گیری ناگهانی مقتدی صدر از جریانات و کنشگری سیاسی در عراق، اقدامی عجولانه و احساسی است. می‌توان احتمال داد این قهر سیاسی طولانی مدت نخواهد بود و مقتدی مجددا به عرصه سیاسی عراق بازمی‌گردد. لازم به ذکر است مقتدی صدر در سال 2013 نیز با قهر سیاسی از فعالیت‌های سیاسی کناره گیری نمود و مجددا در همان سال به عرصه سیاست بازگشت[2].
[1] ذوبوا فی الامام الخمینی کما ذاب هو فی الاسلام
[2] مستخرج از خبرگزاری تابناک به نشانی: https://www.tabnak.ir/
