گم‌شده‌ای به نام «مدارای سیاسی»
در سیاست کنونی، آنچه که بیش از حد مورد توجه جامعه قرار می‌گیرد؛ خصلت‌های تنش‌زایی چون ایدئولوژی‌زدگی، قبیله‌گرایی، خشونت و نبود تساهل و مدارای سیاسی است. دولتی که با گفتمان وفاق ملی بر سر کار آید؛ باید با جریانات و سلایق سیاسی گوناگون مدارا و رفاقت داشته باشد.
در سیاست کنونی، آنچه که بیش از حد مورد توجه جامعه قرار می‌گیرد؛ خصلت‌های تنش‌زایی چون ایدئولوژی‌زدگی، قبیله‌گرایی، خشونت و نبود تساهل و مدارای سیاسی است. دولتی که با گفتمان وفاق ملی بر سر کار آید؛ باید با جریانات و سلایق سیاسی گوناگون مدارا و رفاقت داشته باشد. این ویژگی و خصیصه مهم که سیاست اسلامی آن را مطلوب می‌انگارد این روز‌ها در میان مدیران، مسئولین، جریان‌ها و احزاب سیاسی گم شده است. برای آنکه بهتر بتوان از دولت وفاق ملی، آنچه که دعوی آن را دارد مطالبه کرد باید بهتر بدان شناخت پیدا کرده و آن را گوشزد نمود.
مفاهیمی چون «رفق» یا به تعبیری دیگر «مدارا»، از جمله ویژگی‌های کلیدی در مدیریت هستند که نقش مهمی در ایجاد تعاملات مثبت و موثر در سازمان‌ها ایفا می‌کنند. رفق به معنای نرمش و لطافت در برخورد با دیگران است و به مدیر امکان می‌دهد تا در مواجهه با تفاوت‌ها و تضادها، با آرامش و حکمت عمل کند. مدیرانی که از این خصوصیت برخوردارند، به خوبی می‌توانند تیم‌های خود را مدیریت کنند، زیرا قادرند از تنش‌ها بکاهند و روحیه همکاری و همدلی را در بین اعضای تیم تقویت کنند. این رفتار به کاهش فشارها و بهبود فضای کار کمک می‌کند و در نتیجه، کارایی و بهره‌وری افزایش می‌یابد.
در متون اسلامی نیز بر اهمیت رفق و مدارا تاکید ویژه‌ای شده است. روایات مختلفی وجود دارد که بر این موضوع اشاره دارند، از جمله:
- رأس السیاسة استعمال الرفق. سر سیاست بکار گرفتن رفق است.
- نعم السیاسة الرفق. سیاست مبتنی بر رفق خوب سیاستی است.
- الرفق یفل حد المخالفة. سیاست مبتنی بر رفق، تیزی شمشیر مخالفت مخالفین را کند می‌کند.
- روایتی است از امام صادق(ع) که: من کان رفیقا فی امره نال ما یرید من الناس. کسی که سیاست رفق را در امور بکار گیرد، آنچه را از مردم بخواهد به آن نائل می‌آید (م.ک: میزان الحکمة، جلد2)
مدارای سیاسی به معنای استفاده از نرمش و تسامح در روابط و تعاملات سیاسی است که می‌تواند در سطح فردی یا اجتماعی و همچنین در تعاملات بین گروه‌ها و احزاب مختلف نمود یابد. این مفهوم به کارگیری اصولی از مدیریت و رهبری است که در آن به جای تقابل و خصومت، از رویکردهای ملایم و سازنده استفاده می‌شود.
مدارای سیاسی دارای مؤلفه‌هایی است که بایستی بدان توجه شود:
- گفت‌وگوی سازنده: مدارای سیاسی به معنای ایجاد فضایی برای گفت‌وگو و تبادل نظر است. در سیاست، گاهی اختلاف نظرها و تضادهای ایدئولوژیک وجود دارد، اما با مدارا می‌توان به نقاط مشترک رسید و مسائل را به شکل مسالمت‌آمیز حل کرد.
- احترام به تنوع: در جوامع چندفرهنگی و چندنژادی، احترام به تنوع و شناخت ارزش‌های مختلف فرهنگ‌ها و عقاید، از اصول اساسی مدارای سیاسی است. این احترام می‌تواند به کاهش تنش‌ها و ایجاد همزیستی صلح‌آمیز بین اقوام و گروه‌ها کمک کند.
- کاهش تنش‌ها: با اتخاذ رویکرد مدارا در سیاست، می‌توان از تشدید تنش‌های اجتماعی و سیاسی جلوگیری کرد. تسامح و درک متقابل می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد صلح و ثبات در جامعه باشد.
- ترویج وحدت: مدارای سیاسی به ترویج وحدت و همبستگی کمک می‌کند. با برقراری تعاملات مثبت و محترمانه، می‌توان اختلافات را به چالش‌های مشترکی تبدیل کرد که همه به دنبال حل آنها هستند.
مدارای سیاسی به معنای نرمش، تساهل و تعامل مثبت در عرصه سیاست است که می‌تواند به ایجاد روابط سازنده و کاهش تنش‌ها در میان گروه‌ها و احزاب مختلف کمک کند.
- مدارای سیاسی به احزاب و گروه‌های مختلف اجازه می‌دهد تا در مذاکرات و بحث‌ها با یکدیگر همکاری کنند. به جای ایجاد دوقطبی‌های شدید و خصومتی، مدارا موجب می‌شود تا طرفین بتوانند نقاط مشترک را شناسایی کرده و بر اساس آن، به راه‌حل‌های مشترک برسند.
- در شرایطی که اختلافات سیاسی ممکن است به بحران‌های اجتماعی منجر شود، رویکرد مدارا می‌تواند به کاهش تنش‌ها و جلوگیری از درگیری‌ها کمک کند. با اتخاذ نگرش مدارا، نمایندگان مردم می‌توانند احساسات و نظرات مخالفین را مورد توجه قرار دهند و به دنبال راه‌حل‌های سازنده برآیند.
- مدارای سیاسی یکی از ارکان دموکراسی است. در یک سیستم دموکراتیک، تنوع دیدگاه‌ها و نظرات وجود دارد و با استفاده از مدارا، این تنوع به یک فرصت تبدیل می‌شود تا هر کس بتواند نظرات خود را با احترام بیان کند و از آنها بهره‌برداری شود. جریان‌هایی که الان در قدرت قرار گرفته‌اند؛ نبایستی به مانند یک جریان مستبد، منجر به شکست روند دموکراتیک و جمهوریت نظام گردند.
- مدارای سیاسی می‌تواند در مدیریت مسائل اجتماعی و اقتصادی نیز مفید باشد. هنگامی که گروه‌های مختلف به این نتیجه برسند که ضروری است به منافع مشترک توجه داشته باشند و در راستای حل مشکلات اجتماعی همکاری کنند، می‌توانند با استفاده از رویکرد مدارا، بهبود وضع موجود را تسهیل کنند.
- مدارای سیاسی موجب افزایش انسجام و همبستگی اجتماعی می‌شود. زمانی که افراد و گروه‌ها احساس کنند که نمایندگان آنها به نظرات و حقوق آنها احترام می‌گذارند، این احساس امنیت و اعتماد به سیستم سیاسی را افزایش می‌دهد و از بروز نفاق و شکاف‌های اجتماعی جلوگیری می‌کند.
مدارای سیاسی نه تنها به معنای نرمش و تساهل در برخورد با مخالفت‌هاست، بلکه به معنای ارزیابی و پذیرش نظرات مختلف و تلاش برای رسیدن به توافق است. در جهان پیچیده امروز که اختلافات سیاسی به سادگی بروز می‌کنند، نیاز به رویکردی مداری و اصولی برای مدیریت این اختلافات بیش از پیش احساس می‌شود. این رویکرد می‌تواند به ایجاد محیطی مناسب برای گفتگو و تعامل و در نهایت به تقویت ثبات سیاسی و اجتماعی کمک کند. دولت دکتر پزشکیان، با شعار یا گفتمان وفاق ملی بر این مؤلفه‌ها بایستی نظر داشته باشد. بدنه دولت را نیز باید افرادی شکل دهند که بر این اصل اخلاقی سیاست، باور قلبی داشته و بر تنش سیاسی و در نهایت ایجاد شکاف و گسست اجتماعی ناخواسته کمک‌رسان نباشند.
هسته فرهنگ و مشارکت سیاسی اندیشکده؛
