قوس نزول و صعود جنبش جهانی نسل z

اندیشکده رهیافت؛

پیچیدگی عصر جدید به گونه‌ای است که الآن آنچه در جوامع اتفاق می‌افتد را به آسانی نمی‌توان در چارچوب‌های تحلیلی موجود گنجاند. نه پایان تاریخ فوکویاما را می‌توان دید و نه نظام بین‌الملل دو یا چند قطبی را در ساخت نظم جهانی موفق ارزیابی کرد. نسل‌های قبلی درگیر ملیت و قومیت‌ها و شاید گفت حصار هویتی خود بوده‌اند، اما آیا نسل جدید یا همان نسل Z توانسته است تغییری ایجاد کند؟ در این نوشتار برآنیم که در کنار بدبینی جامعه‌شناسان و فلاسفه به نسل Z یا همان نسل نت، افقی را ترسیم کنیم که نشانه تحرک و پویایی این نسل می‌باشد. نسلی که از قوس نزولی خود خارج شده و می‌خواهد سیر صعود فطری خود را شروع کند و بر ساخت جامعه‌پذیرانه، بی‌هدف و منفعل خود در نظم جدید فائق بیاید و جنبشی جهانی را شکل دهد.

در ادبیات و گفت‌وگوهای عصر جدید دو موضوع نسل Z و دیجیتالی شدن یا آنلاین شدن پایه اصلی جنبش‌ها و اعتراضات را شکل می‌دهد. عدم جامعه‌پذیری، تکثرگرایی، شبکه نامنظم، کنشگری توده‌ای آنلاین، اصلاح‌طلبی و ظرفیت بسیج شدن از ویژگی‌های غالب این نسل بوده است. بنا به یک افکارسنجی انجام‌شده بر روی این نسل، این نسل به‌دنبال واقعیت است. این نسل خود را در سطح جهانی معرفی کرده و تعلقات هویتی چون ملیت، قومیت، زبان و … را برنمی‌تابد. برای این نسل جامعه‌شناسان آسیب‌هایی را مطرح می‌کنند؛ از جمله اینکه «خصلت‌ بارز این نسل عطش برای دیده شدن است. این نسل غالباً سکولار و لیبرال هستند؛ اغلب در خانواده‌های تک‌فرزند بزرگ شده‌اند؛ مطالبات عجیب و غریبی دارند؛ رقابت جدی در زندگی با کسی نداشتند؛ کم‌ترین سرکوفت را خورده‌اند؛ با مخالفت‌های جدی در خانواده مواجه نشده‌اند و همیشه تقاضاهای آن‌ها در صدر قرار داشته و تأمین می‌شده است»[1] اما با مطالعاتی که در نقاط مختلف و کشورهای گوناگون آسیایی، اروپایی و آمریکایی انجام شده است، این خصلت‌ها در جوامع مختلف فرق کرده است. هر یک از مطالعات ویژگی‌های مثبت و منفی دیگری را برای این نسل بیان می‌کنند که بعضاً با هم‌نسل‌های خود در جوامع دیگر در تضاد بوده است[2].

با این همه، ویژگی کنشگری آنلاین و سپس حقیقی این نسل در حمایت از آزادسازی فلسطین را چگونه باید تحلیل کرد؟ نسل z کنشگر و حقیقت‌جو بوده، ظلم‌ناپذیرند و زیر بار اقتدار نمی‌روند. یکی از ویژگی‌های منفی این نسل ایدئولوژی‌ستیزی و دوری از مقدسات بیان می‌شود. این نسل منفعت‌طلب بوده و تنها به دنبال دیده‌شدن یا شهرت در زندگی مجازی است. کنشگری جمعی آنان در شبکه‌های اجتماعی با نمادهای مقدس و ظلم‌ستیزانه و سپس -برخلاف شناخت جامعه‌شناسان از این نسل- حضور در خیابان‌ها و اعتراض علیه خالقان دنیای دیجیتال با توجه به اینکه احتمال سانسور شدن در این شبکه‌ها و خطر برای شهرتشان وجود خواهد داشت با چه منطقی قابل تحلیل خواهد بود؟

از سال 2002 تاکنون، هر یک از کنش‌های جمعی آنلاین و آفلاین در جهت منافع ملی و با اهداف کوتاه‌مدت بوده است. این کنش‌ها از سال 2002 در کره جنوبی، 2003 در جنگ عراق، 2008 در انتخابات آمریکا و از سال 2009 در ایران و 2011 به بعد در مصر و تونس و سایر جوامع، بیش از پیش میدانی‌تر و سخت‌تر شکل گرفته‌اند.[3] در اغلب این کنشگری‌ها به خصوص در اعتراضات 1401، نسل Z متأثر از فریب و شناخت نادرست هدایت شده است. اما در موضوع فلسطین، جنبشی جهانی ایجاد شده است که به صورت خودجوش، فطری، ظلم‌ستیز و حق‌طلبانه اقدام می‌کند. به نظر نگارنده نسل Z، تاکنون در قوس نزول خود در حال استعدادیابی و آمادگی بوده‌  و کنشگری این نسل در جنبشی متفاوت‌تر از آنچه که تا الآن رقم زده، نشانه ورود این نسل در سیری جهانی در قوس صعود است. حال سؤال اینجاست که در صورت مخالفت با این افق ترسیمی؛ در کدام مکتب و نظریه‌ می‌توان بدان پرداخت؟

[1] خبرگزاری تسنیم(1402)، نسل Z چیست و چه خصوصیاتی دارد؟/ چرا دانشگاه در اعتراضات ۱۴۰۱ رادیکال شد؟/ گفتگو با خرمشاد، دسترسی از www.tasnimnews.com/fa/news/1402/01/21/2877655.

[2] پایگاه خبری-تحلیلی فرارو(1401)، نسل Z چگونه فکر می‌کند؟، دسترسی از https://fararu.com/fa/news/601001.

[3] Margetts, Helen؛ John, Peter؛ Yasseri, Taha؛ Hall, Scott, Political Turbulence, How Social Media Shape Collective Action ,New Jersey: Princeton University Press.

هسته فرهنگ سیاسی و افکار عمومی اندیشکده