نفت و گاز، سلاح جهان اسلام علیه رژیم صهیونیستی (۲)

اندیشکده رهیافت؛

مقدمه

در ادامۀ یادداشت پیشین در خصوص لزوم تحریم نفتی رژیم صهیونیستی و حامیان آن به‌منظور بازداشتن این رژیم از جنایت و نسل‌کشی در فلسطین و نوار غزه، در این یادداشت سعی می‌شود ضمن بررسی آمار بازار نفت، گاز و فراورده‌های نفتی به تفکیک کشورهای اسلامی و غیراسلامی و بررسی مبادی تأمین نفت موردنیاز رژیم صهیونیستی، امکان عملیاتی‌شدن تحریم نفتی رژیم صهیونیستی و حامیان آن با استفاده از ظرفیت منابع نفت و گاز کشورهای اسلامی مورد ارزیابی گیرد.

کشورهای اسلامی و غیراسلامی مورد بررسی

پیش از بررسی ظرفیت کشورهای اسلامی در زمینۀ نفت، گاز و فراورده‌های نفتی، در جدول شمارۀ 1، کشورهای اسلامی و غیراسلامی که در این یادداشت در حوزه‌های نفت، گاز و فراورده‌های نفتی مقایسه می‌شوند مورد اشاره قرار گرفته است.

جدول شمارۀ 1: کشورهای اسلامی و غیراسلامی مورد بررسی در حوزۀ نفت، گاز و فراورده‌های نفتی

منبع: اوپک (۲۰۲۳)

مقایسۀ کشورهای اسلامی و غیراسلامی در بازار نفت، گاز و فراورده‌های نفتی

در جدول شمارۀ 2، حجم ذخایر، میزان تولید، تقاضا، صادرات و واردات نفت، گاز و فراورده‌های نفتی کشورهای اسلامی در مقایسه با کشورهای غیراسلامی مورد اشاره قرار گرفته است.

جدول شمارۀ 2: مقایسۀ کشورهای اسلامی و غیراسلامی در حوزۀ نفت، گاز و فراورده‌های نفتی

منبع: نتایج پژوهش با استفاده از اوپک (۲۰۲۳)

باتوجه‌به این جدول، می‌توان مشاهده کرد که در سال 2022 کشورهای اسلامی با در اختیار داشتن 65.49 درصد از ذخایر، ۴۳,33 از تولید و ۵۳,71 از صادرات نفت خام جهان و همچنین با داشتن ۵۸,۷۲ درصد از ذخایر، %۳۲,۷۱ از تولید و %۲۹,۴۳ از صادرات گاز طبیعی جهان از موقعیت بسیار مناسبی در مقایسه با سایر کشورهای جهان برخوردار هستند، به‌نحوی‌که آمارها بیانگر وابستگی اقتصاد جهانی به نفت و گاز کشورهای اسلامی است و بدون آن، امنیت عرضۀ نفت و گاز جهان با مخاطره روبرو شده و ممکن است قیمت فعلی نفت و گاز به‌مراتب افزایش یافته و مشکلات زیادی در اقتصاد جهانی ایجاد نماید. کشورهای اسلامی همچنین 20.76 درصد از صادرات فراورده‌های نفتی را در اختیار دارند. در مقابل، کشورهای غیراسلامی 43 میلیون و 370 هزار بشکه معادل 97.17 درصد از واردات نفت خام جهان، 1 تریلیون و 234 میلیارد و 873 میلیون مترمکعب معادل 94.07 درصد از واردات گاز طبیعی و 23 میلیون و 759 هزار بشکه معادل 85.72 درصد از واردات فراورده‌های نفتی جهان را به خود اختصاص داده‌اند.

جدول شمارۀ 3 میزان صادرات نفت خام کشورهای اسلامی عضو اوپک شامل جمهوری اسلامی ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی، امارات متحدۀ عربی، الجزایر، گابن، لیبی و نیجریه به کشورهای غیراسلامی را نشان می‌دهد. براین‌اساس، کل صادرات نفت خام کشورهای اسلامی عضو اوپک در سال 2022 برابر با 19 میلیون و 797 هزار بشکه بوده است. از این میزان، سهم کشورهای منطقۀ آسیا _ اقیانوسیه، اروپا و آمریکای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه از واردات نفت خام از کشورهای اسلامی عضو اوپک به‌ترتیب، 19.43، 19.08 و 5.15 درصد و مجموعاً برابر 43.66 درصد بوده است. سهم بقیه کشورها و مناطق نیز در جدول ذیل مورد اشاره قرار گرفته است.

جدول شمارۀ 3: صادرات نفت خام کشورهای اسلامی عضو اوپک به کشورهای غیراسلامی (هزار بشکه در روز)

منبع: نتایج پژوهش با استفاده از اوپک (۲۰۲۳)

بر اساس داده‌های جدول شمارۀ 4 و جداول پیش از آن، کل صادرات نفت خام کشورهای اسلامی در سال 2022 به میزان 23 میلیون و 351 هزار بشکه بوده که 53.71 درصد از کل صادرات نفت خام جهان را شامل می‌شود. همچنین باتوجه‌به صادرات 19 میلیون و 797 هزار بشکه‌ای نفت خام توسط کشورهای اسلامی عضو اوپک، مشخص است که صادرات کشورهای اسلامی عضو اوپک، 84.78 درصد از کل صادرات نفت خام کشورهای اسلامی را دربر می‌گیرد که نشان‌دهندۀ آن است که عمدۀ کشورهای اثرگذار اسلامی در زمینۀ بازار نفت خام عضو اوپک هستند. باتوجه‌به صادرات 19 میلیون و 797 هزار بشکه نفت خام کشورهای اسلامی عضو اوپک که همگی لزوماً به کشورهای غیراسلامی نبوده و واردات 1 میلیون و 263 هزار بشکه نفت خام کشورهای اسلامی، با کسر این میزان از واردات نفت خام کشورهای اسلامی از صادرات نفت خام کشورهای اسلامی عضو اوپک می‌توان مطمئن بود که 18 میلیون و 534 هزار بشکه نفت خام از مجموع نفت خام کشورهای اسلامی عضو اوپک با سهم 42.72 درصد به کشورهای غیراسلامی صادر شده است که حجم بسیار قابل ملاحظه‌ای محسوب شده و قطعاً نشانگر وابستگی کشورهای غیراسلامی به نفت خام کشورهای اسلامی است.

جدول شمارۀ 4: میزان واردات کشورهای غیراسلامی از کشورهای اسلامی عضو اوپک

منبع: نتایج پژوهش با استفاده از اوپک (۲۰۲۳)

روابط کشورهای اسلامی با رژیم صهیونیستی در حوزۀ نفت، گاز و فراورده‌های نفتی

مطالبۀ قطع صدور نفت و همکاری اقتصادی کشورهای اسلامی با رژیم صهیونیستی توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی‌^{مدظله‌العالی} این سؤال را ایجاد کرد که کدام کشورهای اسلامی در حوزۀ نفت، گاز و فراورده‌های نفتی با رژیم صهیونیستی تعامل دارند؟ دراین‌خصوص، شرکت مشاوره و تحقیقات انرژی سولوشن[2] گزارشی منتشر کرده است که سعی می‌شود جهت تکمیل تحلیل این یادداشت، به خلاصه‌ای از آن اشاره شود (سولوشن، 1402):

• تأمین نفت رژیم صهیونیستی از کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی: 40 درصد از سبد انرژی مصرفی در رژیم صهیونیستی وابسته به نفت بوده و مجموع ظرفیت پالایشی رژیم صهیونیستی معادل ۳۰۰ هزار بشکه در روز و محل تأمین خوراک آن از نفت وارداتی و عمدتاً از قزاقستان و آذربایجان است. نیجریه و گابن دیگر مبادی اصلی واردات نفت را تشکیل می‌دهند. با گسترش اختلافات میان دولت مرکزی و دولت محلی کردستان عراق که منجر به توقف صادرات نفت این منطقه به رژیم صهیونیستی در سال 2023 شد، مصر به مبادی وارداتی نفت رژیم صهیونیستی افزوده شد تا در مجموع نزدیک به 70 درصد نفت وارداتی این رژیم از این کشورهای اسلامی تأمین شود.
• کسب منفعت از منابع گازی سرزمین‌های اشغالی: در سال ۲۰۲۲ معادل ۲.۳ میلیارد دلار درآمد از محل صادرات گاز به اردن و مصر ایجاد شده است.
• مصر، نخستین شریک تجاری انرژی رژیم صهیونیستی: مصر از سال ۲۰۱۹ به واردکنندۀ گاز از رژیم صهیونیستی تبدیل شده و سالانه ۵ میلیارد مترمکعب گاز (معادل ۸ درصد از کل مصرف مصر) از طریق خط لولۀ EMG به مصر صادر می‌شود. همچنین با امضای تفاهم‌نامه میان کمیسیون اروپا، رژیم صهیونیستی و مصر، سالانه ۶ میلیارد مترمکعب گاز از ذخایر گازی سرزمین‌های اشغالی به مصر ارسال و روانۀ بازار اروپا می‌شود.
• اردن، وابسته به گاز وارداتی رژیم صهیونیستی: وابستگی 90 درصدی اردن به واردات نفت و گاز برای تأمین انرژی و تولید برق، این کشور را به دیگر مقصد اصلی صادرات گاز رژیم صهیونیستی تبدیل کرده است. بر اساس توافق، اردن به مدت ۱۵ سال در مجموع ۴۵ میلیارد مترمکعب از طریق سه خط لولۀ پیشنهادی دریافت خواهد کرد. اردن از سال 2020 از یکی از خطوط لولۀ احداث شده، سالانه حداکثر ۳ میلیارد مترمکعب گاز دریافت می‌کند. حجم یاد شده معادل حدود 60 درصد از کل مصرف گاز اردن را تشکیل می‌دهد.
• ترکیه، مشتری سوخت رژیم صهیونیستی: بندر جیحان به‌عنوان نقطۀ انتهایی دو خط لولۀ باکو – تفلیس – جیحان و خط لولۀ کرکوک – جیحان، نقشی کلیدی در بارگیری و تأمین نفت خام وارداتی رژیم صهیونیستی دارد. از منظر مبادلات فراورده و سوخت نیز از سال ۲۰۱۶ در مجموع ۲۰۰ میلیون لیتر سوخت هوایی و سوخت کشتی معادل حدود ۲۵۰ میلیون دلار به رژیم صهیونیستی صادر و بیش از ۱۱ میلیارد لیتر گازوئیل معادل حدود ۵ میلیارد دلار از رژیم صهیونیستی وارد شده است.

جمع‌بندی

باتوجه‌به توضیحات ارائه‌شده لازم است کشورهای اسلامی، ارزش‌های اسلامی و منافع بلندمدت خود را فدای منافع کوتاه‌مدت تعامل با رژیم صهیونیستی نکرده و باتوجه‌به وابستگی این رژیم و کشورهای غیراسلامی حامی آن به نفت، گاز و فراورده‌های نفتی کشورهای اسلامی و با استفاده از ظرفیت سازمان‌هایی نظیر سازمان همکاری اسلامی و اوپک، متحدانه آرمان آزادی فلسطین را دنبال کرده و با اعمال تحریم صادرات نفت، گاز و فراورده‌های نفتی به رژیم صهیونیستی و کشورهای غیراسلامی حامی این رژیم غاصب و همچنین استفاده از ابزار قیمت نفت، گاز و فراورده‌های نفتی که برای کشورهای حامی این رژیم بسیار حیاتی است، ضمن حفظ ارزش‌های اسلامی، منافع بلندمدت خود را که با تضعیف و محو این رژیم جعلی گره خورده است، حداکثر کرده و قدرت خود را در عرصۀ بین‌المللی نشان دهند.

منابع و مآخذ

1. اوپک (۲۰۲۳)، خبرنامه آماری سالانۀ اوپک ۲۰۲۳، قابل‌دستیابی در: opec.org
2. سولوشن (1402)، رژیم صهیونیستی و گسترش روابط انرژی بر پایۀ گاز مدیترانه، شرکت مشاوره و تحقیقات انرژی سولوشن، قابل‌دستیابی در: ir/solutien/1209339437812992781/1698605196765

[1]OECD: Organisation for Economic Co-operation and Development

[2] Solutien Energy Research & Consultancy Company

هسته منابع طبیعی و انرژی اندیشکده