«وعده صادق» و آغاز «عصر انتصارات»
قَاتِلُوهُمْ يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ بِأَيْدِيكُمْ وَ يُخْزِهِمْ وَ يَنصُرْكُمْ عَلَيْهِمْ وَ يَشْفِ صُدُورَ قَوْمٍ مُّؤْمِنِينَ (توبه/14)
در بامداد 26 فروردین 1403 نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پاسخ به حمله موشکی رژیم صهیونیستی در 13 فروردین 1403 و هدف قرار دادن بخش کنسولی سفارت جمهوری اسلامی ایران در دمشق، عملیات «وعده صادق» را با رمز عملیاتی «یا رسول الله» اجرا نمود. حجم حملات پهبادی و موشکی به قدری بالا بود که تقریباً کسی در بین مردم ایران و سایر کشورهای منطقه و جهان انتظار چنین حمله منظم و گسترده‌ای از سوی ایران به خاک سرزمین‌های اشغالی را نداشت. در این یادداشت به بررسی چند نکته درباره این عملیات نظامی خواهیم پرداخت.
با توجه به تحولات و درگیری‌ها میان ایران و اسرائیل در چند سال گذشته و ضرباتی که به صورت متقابل میان دو کنشگر منطقه‌ای رد و بدل شده است، به نظر می‌رسد حمله اخیر ایران به خاک سرزمین‌های اشغالی، میدان درگیری بین آن‌ها را وارد عصر جدیدی کرده است. نام این عصر را می‌توان به تعبیر سید حسن نصرالله «عصر انتصارات» (دوره پیروزی) نامید. منظور از عصر پیروزی این است که اگر حمله اخیر ایران به اراضی اشغالی منجر به از بین رفتن هیچ یک از ادوات و نیروهای نظامی صهیونیست‌ها نمی‌شد، ایران باز هم به هدف خود رسیده بود. چراکه پیام ایران برای اسرائیل کاملاً مشخص است: اگر اسرائیل در هر نقطه‌ای از جهان به منافع ایران شامل فرماندهان و مستشاران، شهروندان و … حمله یا حتی تعرض کند، اراده حمله مستقیم از خاک ایران به اسرائیل وجود دارد. ایران با این اقدام خود قواعد درگیری میان دو کنشگر حداقل در یک دهه گذشته را تغییر داد.
تعداد بالای پهبادهای «شاهد 136» و موشکهای کروز «عماد» و «پاوه» استفاده شده در حمله به رژیم صهیونیستی و نظم و تناسب در اجرای حمله نظامی نشان داد نگرانی‌های روزهای گذشته صهیونیست‌ها از حمله ایران بی‌خاصیت نبوده است. رویداد شامگاه 25 فروردین پاسخ محکمی به تمامی طرفداران رژیم در ایران و خارج از آن داد و آن این بود که ایران اراده و توان تنبیه و زدن سیلی محکم بر رخ اسرائیل را دارد. کما اینکه رئیس سابق شاباک گفته است: اگر نتانیاهو و کابینه جنگ می‌دانستند که باید به مدت 13 روز روی یک پا بایستیم، امکان نداشت به سفارت ایران در دمشق حمله کنند.
چند نکته در مورد حمله نظامی ایران به اراضی اشغالی حائز اهمیت است:
- پس از پایان جنگ‌های اعراب و اسرائیل در سال 1973 نخستین بار یک کشور در دفاع از خود به صورت رسمی و آشکار به رژیم صهیونیستی حمله کرد. ضمن اینکه حمله نظامی ایران در شرایط آگاهی و هوشیاری صد در صدی اسرائیل و متحدان آن صورت گرفته و با وجود این، اهداف مدنظر مورد اصابت قرار گرفته است.
- ایران با وجود آنکه در ماه‌های اخیر تحت تأثیر افزایش سطح تنش، در شرایط ناامنی در عرصه سیاست خارجی خود به سر می‌برد، یک اقدام نظامی انجام داد که علاوه بر رفع ناامنی در سیاست خارجی کشور، مکمل و تمام‌کننده تمام اقدامات نظامی گروه‌های مقاومت علیه صهونیست‌ها در دفاع از مردم غزه گردید.
- حمله نظامی ایران بار دیگر تهدیدها علیه کیان و حیات رژیم صهیونیستی را بعد از سال 1948 برجسته کرد. این تهدیدها صرفاً مربوط به مسائل خارجی رژیم نیست، بلکه بیشتر آن مربوط به مسائل داخلی آن است. مطابق آماری که روزنامه صهیونیستی «معاریف» منتشر کرده، در حال حاضر 80 درصد از افرادی که پس از 7 اکتبر از سرزمین‌های اشغالی مهاجرت کردند، حاضر به بازگشت به این سرزمین‌ها نیستند. این آمار در مورد افرادی که از منطقه «غلاف» (حومه نوار غزه) به عمق سرزمین‌های اشغالی مهاجرت کردند نیز صادق است و این افراد دیگر حاضر به بازگشت به منازل مسکونی خود نیستند.
- وضعیت بازدارندگی امنیتی ایران با انجام این حمله نظامی ترمیم شد. با ترمیم بازدارندگی امنیتی کشور، سیاست خارجی کشور حامل پیام جدیدی برای همه کنشگران بین‌المللی گردید که گذشته از تهدیدهای نظامی، حتی ایجاد تهدیدهای امنیتی علیه منافع جمهوری اسلامی نیز پاسخ شدید نظامی و امنیتی در پی خواهد داشت. پیش از این استراتژی امنیتی ایران با نوعی ابهام مواجه بود. به تعبیر دیگر جمهوری اسلامی در مواجهه با تهدیدهای امنیتی، بیش از اینکه مقابله به مثل کند، از سیاست خویشتنداری پیروی می‌کرد. البته برخی اقدامات مانند توقیف کشتی‌های تجاری، حملات سایبری، ترورهای هدفمند و … نیز در چارچوب سیاست خویشتنداری و ممانعت از درگیری جدی و مستقیم با دشمن تعریف می‌شد. اما اقدام نظامی ایران علیه رژیم صهیونیستی، معادلات منطقه‌ای و جهانی را وارد عصر جدیدی کرده است.
- در ادامه نکته چهارم، از مهمترین دستاوردهای حمله ایران به اسرائیل، فائق آمدن بر یک تله شناختی بزرگ بود که در مدت حدود 20 سال گذشته در افکار عمومی و اذهان تصمیم‌گیران سیاسی و امنیتی شکل گرفته بود. ایران با هر ضربه‌ای که در هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای، ترور دانشمندان هسته‌ای و فرماندهان نظامی، حمله به پایگاه‌های نظامی و انتظامی، خرابکاری در اجتماع‌های عمومی و … از سوی اسرائیل دریافت می‌کرد، پس از آن با گزاره‌هایی مواجه می‌شد که افکار عمومی و اراده تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان در جمهوری اسلامی را نشانه گرفته بود تا آن‌ها را از هر نوع درگیری با اسرائیل ترسانده و منصرف نماید. ایران با یک تابوی برساخته مواجه بود که در صورت حمله مستقیم به اسرائیل، جنگ جهانی یا جنگ هسته‌ای علیه کشور رخ خواهد داد. حمله اخیر ایران به اسرائیل، کشور را از این تله شناختی نجات داد و با توجه به توانمندی‌های دفاعی کشور، محاسبات جدیدی در تقابل با اسرائیل رقم زد.
- در طرف دیگر ماجرا وضعیت بازدارندگی نظامی و امنیتی اسرائیل که از 7 اکتبر تاکنون مخدوش شده بود، با حمله نظامی ایران به مرز شکنندگی رسیده است. رژیمی که تا قبل از 7 اکتبر با استفاده از راهبرد نظامی «پاسخ در مبدأ» کوچکترین تجاوز به حدود و ثغور اشغالی توسط گروه‌های مقاومت را برنمی‌تابید، در تاریخ مذکور شاهد نفوذ نیروهای مقاومت به شهرک‌های صهیونیست‌نشین بوده و پس از آن تاکنون، راکت‌های گروه‌های حزب‌الله، حماس و انصارالله در شرایط ناکارآمدی سامانه‌های پدافندی، به عمق سرزمین‌های اشغالی اصابت کردند. لازم به ذکر است اگر اندکی از این اقدامات در شرایط قبل از 7 اکتبر از سوی مقاومت سر می‌زد، اسرائیل بدون شک مواضع حزب‌الله و سایر گروه‌های مقاومت را بمباران می‌کرد تا دیگر شاهد چنین وضعیتی نباشد. اما در حال حاضر مشاهده می‌شود که رژیم با یک بحران امنیتی در داخل و خارج دست و پنجه نرم می‌کند. حمله نظامی ایران نیز مؤید و تشدیدکننده این شرایط بحرانی بوده است. به اذعان مقامات آمریکایی و صهیونیستی، پس از حادثه 7 اکتبر، اگر آمریکا با مساعدت‌های مستشاری و تسلیحاتی به رژیم یاری نمی‌رساند، رژیم از شدت غافلگیری توان مقابله با حملات حماس را نداشت. همچنین با رایزنی‌های آمریکا، کریدورهای تجاری و اقتصادی همچنان در حال رساندن مساعدت‌های موردنیاز رژیم است تا آن را سرپا نگه دارد. در حمله ایران نیز، اسرائیل از حمایت‌های نظامی آمریکا، انگلیس و فرانسه بهره‌مند بود، وگرنه توان مقابله با این سطح از واکنش از سوی ایران و گروه‌های مقاومت در فرماندهی رژیم وجود نداشت.
- فرماندهان نظامی ایران وقتی تصمیم به حمله نظامی گرفتند، اسرائیل و آمریکا را تهدید کردند که در صورت هر گونه اقدام احمقانه، پاسخ شدیدتری دریافت خواهند کرد. یعنی به صورت غیرمستقیم آمادگی کامل خود را برای یک درگیری تمام عیار و همه‌جانبه اعلام کردند. این موضع قوی، آمریکا و متحدان غربی اسرائیل را به عقب‌نشینی واداشت و بایدن بارها تکرار کرد که علاقه‌ای به گسترده شدن درگیری در منطقه ندارد. چرا که در عرصه بین‌المللی جبهه جنگ با روسیه در اروپای شرقی با چالش‌های جدی مواجه شده و چین در منطقه آسیای شرقی مانورهای نظامی عظیم با 600 هزار نیروی نظامی برگزار و تهدیدهای خود را متوجه تایوان کرده است. اما از یک طرف اگر اسرائیل به هر ترتیب و تحت شرایط محاسبات غیردقیق به اقدام نظامی ایران در چند روز آینده پاسخ دهد، آمریکا ناچار است در شرایط پاسخ‌های مکرر طرفین، وارد درگیری به نفع اسرائیل شود. از طرف دیگر ایران و گروه‌های مقاومت که تاکنون بخشی از توان نظامی خود را آشکار کرده‌اند، توانمندی‌های ناشناخته خود را بکار گرفته و دشمن را غافلگیر خواهند کرد.
- عملیات نظامی ایران در سرزمین‌های اشغالی در کنار ایجاد موجی از شادمانی میان امت اسلامی، این اعتماد به نفس را به مسلمانان فلسطینی داد که به این اقدام نظامی بپیوندند. کما اینکه در جریان حمله نظامی ایران، برخی از ساکنان منطقه کرانه باختری، دیوار حائل با شهرک «بیت ایل» را تخریب کرده و وارد اراضی اشغالی شدند. این احتمال وجود دارد در آینده شاهد همراهی بیشتر ساکنان باریکه غزه و کرانه باختری با اقدامات نظامی و امنیتی علیه رژیم صهیونیستی باشیم.
- حزب‌الله لبنان در پاسخ به شهادت جهاد مغنیه در سال 2015 در عملیاتی موسوم به «عملیات مزارع شبعا»، دو موشک ضد تانک به دو خودروی نظامی ارتش اسرائیل در کشتزارهای شبعا شلیک کرد و تعدادی سرباز اسرائیلی در این حمله کشته شدند. پیام اوباما در پی این اقدام خطاب به نتانیاهو این بود که ضربه دردناکی بود؛ اما برای اسرائیل در حدی نبود که بخواهد به خاطر آن وارد جنگ با حزب‌الله شود. نتانیاهو هم در پیام تسلیت خود گفت دندان به روی زخم خود فشار می‌دهیم، اما اسرائیل را وارد جنگ جدیدی نمی‌کنیم. به نظر می‌رسد شرایط فعلی درگیری میان ایران و اسرائیل مشابه سال 2015 باشد. کما اینکه با فشارهای بایدن، نتانیاهو حمله تلافی‌جویانه را علیه ایران و منافع آن در منطقه لغو کرده است.
- به نظر می‌رسد که ایران از تجربه حمله به پایگاه نظامی آمریکایی عین‌الاسد یک درس بزرگ گرفته است. در آن حمله نظامی و مستند به مضمون سخنان سردار حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ایران آمادگی داشت که پس از ضربه نخست، از آمریکا پاسخ دریافت کرده و ضربه دوم را با شدت بیشتر و به قصد گرفتن تلفات بیشتر به منافع آمریکا در منطقه وارد کند. اما آمریکا پاسخ نداد. به نظر می‌رسد در حمله اخیر ایران به اسرائیل، علیرغم آمادگی برای دریافت پاسخ از سوی اسرائیل، اما این آمادگی نیز برای شرایطی که اسرائیل به حمله نظامی پاسخی ندهد وجود داشت. بر این اساس، بخشی از توان پهبادی و موشکی ایران و نه بیشتر و نه تمام آن در این حمله استفاده شد. کما اینکه به لحاظ کیفی پهبادها، موشکهای کروز و بالستیک استفاده شده در این حمله از نوع پیشرفته آن نبوده است. همچنین به لحاظ کمی و بنابر اظهارات کارشناسان امور نظامی و دفاعی، یگان موشکی و پهبادی سپاه توانایی استفاده از حداقل 10 برابر حجم پهباد و موشک استفاده شده در حمله نظامی اخیر را در شرایط جنگی دارد. لذا ایران همه توانمندی خود در این اقدام نظامی را بکار نگرفت و این یک پیام واضح برای دشمن بود.
- به نظر می‌رسد از درس‌های دیگری که از تجربه «عین‌الاسد» به دست آمده، استفاده از تعداد بالای شلیک پهبادها و موشکها بوده است. این استفاده به حدی بود که حتماً به اهداف درنظر گرفته شده اصابت کند و نشان دادن بخشی از توانمندی نظامی ایران باعث گرفتن زهرچشم از دشمن گردد.
- نهادهای امنیتی اسرائیل از یک هفته قبل و از ترس پاسخ ایران، اعلام کردند سیستم اختلال در GPS و برنامه‌های Waze و Google Maps و Gett و Vault و Wolt را فعال کرده‌اند؛ با این توهم که موشکها و پهپادهای ایران، معطل GPS های اسرائیل است. اما دهها پهپاد و موشک ایران، به اهداف تعیین شده در شمال و جنوب و مرکز سرزمین‌های اشغالی اصابت کردند تا فناوری بالا و پیشرفته تسلیحات ایرانی را به نمایش بگذارند. حمله موشکی و پهبادی ایران در واقع مصاف متوسط‌ترین تسلیحات تهاجمی ایران با پیشرفته‌ترین حلقه‌های پدافندی اسرائیل بود و ایران، شکستی سهمگین را به حریف تحمیل کرد. این، شروع تردید مشتریان منطقه‌ای درباره بی‌کفایتی و ناکارآمدی سامانه‌های راداری و پدافندی آمریکایی و اسرائیلی و افزایش تقاضای خرید پهپادها و موشکها از ایران است.
در پایان نباید دوباره به وضعیت پیش از 26 فروردین 1403 بازگردیم و دوباره مبتلا به خویشتنداری انفعالی شویم. انتظارات افکار عمومی از میزان بازدارندگی و پاسخ‌دهی بسیار ارتقاء یافته است. لذا در صورت واکنش احتمالی اسرائیل به حمله ایران، بایستی در راستای تداوم بازدارندگی ایجاد شده اقدام شود. باید این رویکرد تهاجمی و هوشمندانه تداوم پیدا کرده و برابر هر غلط دشمن پاسخ ده برابری بدهیم.
هسته جهان اسلام و همگرایی اسلامی اندیشکده
